Önce hangi verilere bakacağımız konusunda anlaşalım.
Ben ekonomideki son dönem eğilimleri daha çok önemsediğim için takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış serilerin çeyrek bazında değişimine bakıyorum.
Geçen yılın aynı çeyreğine göre bakmak genel geçer yöntem tabii ki. Ama 2018 Ağustos’unda yani geçen yılın üçüncü çeyreğinin ortasında bu ülkede ekonomik iklimin bambaşka bir cephe sisteminin etkisine girdiğini unutmamak gerek.
TÜİK’in bülten manşeti şöyle: “Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) yüzde 0,9 arttı.”
Ben kendi manşetimi şöyle atıyorum: Üçüncü çeyrek büyüme beklenenin altında.
Hemen manşet altını da yazayım: “Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,4 arttı. Finans ve sigorta faaliyetleri kötü sürpriz yaparken Sanayi büyümesi hız kazandı. İthalattaki canlanma dikkat çekti. Alarm veren grup ise beşinci çeyrektir gerileyen gayrisafi sabit sermaye oluşumu oldu.”
Evet, şimdi detaylara inebiliriz.
Takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış harcamalar yöntemiyle oluşturulmuş seriye bakarsak:
- “Hane halkı ve kar amacı gütmeyen kuruluşların harcamaları” ikinci çeyreğe göre artmış ancak artış hızı yavaşlamış. Önceki çeyrek yüzde 3,4 bu çeyrek yüzde 1,9
- “Devletin nihai tüketim harcamaları” da azalarak devam etmiş. İkinci çeyrekte yüzde 2,2 bu çeyrekte yüzde 1,9
- “Gayrisafi sabit sermaye oluşumu” çok az gerilemiş (yüzde 0,1) ancak bu üst üste gerilediği beşinci çeyrek. Önceki çeyrekte gerileme yüzde 5,8’ti
- “Mal ve hizmet ihracatı” en sağlıklı grup olarak önceki çeyreğe (İkinci çeyrekte yüzde 5 büyümüştü) yüzde 5,5 büyümüş. Önceki çeyrek yüzde 5
- Önceki çeyrekte yüzde 5,6 büyüyen “İthalat” bu çeyrekte de yüzde 10,8 büyüyünce nihai büyüme yüzde 0,4’te kalmış. Nihai büyüme oranı önceki çeyrekte yüzde 1 idi.
Bir de takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış üretim yöntemiyle oluşturulan seride ne olmuş ona bakalım:
- “Tarım, orman ve balıkçılık” durumu idare etmiş. Önceki çeyrek yüzde 1, bu çeyrek yüzde 0,8 büyümüş
- “İmalat sanayi” iyi gitmiş (yüzde 2,3) “Sanayi” büyümesini kurtarmış. Önceki çeyrekte yüzde 0,3 büyüyen “Sanayi” bu çeyrekte yüzde 2,1 büyümüş
- “İnşaat” altı çeyrek sonra yüzde 0,3 büyüme kaydetmiş. Önceki çeyrekte yüzde 3,3 daralmıştı.
- “Hizmetler” grubu önceki çeyreğe göre yavaşlayanlardan. İkinci çeyrekte yüzde 2,8 büyümüştü. Bu çeyrek büyümesi yüzde 0,6
- “Bilgi ve iletişim” bu çeyrekte kötü sürpriz yapmış. 2016 ilk çeyrekten bu yana yayımlanan verilere göre ilk kez daralmış: Yüzde eksi 0,3!
- “Finans ve sigorta faaliyetleri” ise önceki iki çeyrek yüzde 35,2 ve yüzde 16,1 büyüdükten sonra bu çeyrekte sert gerilemiş: yüzde eksi 22,7
“Gayrimenkul faaliyetleri” önceki çeyrekte yüzde 1,6 geriledikten sonra üçüncü çeyrekte yüzde 0,3 gibi mütevazı bir büyüme göstermiş - “Kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmetler” güçlü büyümüş: Yüzde 2,6
- “Diğer hizmet faaliyetleri” dört çeyrek daraldıktan sonra yüzde 4,6 büyümüş
- Vergi-sübvansiyon önceki çeyrekte aynı kalmıştı. Bu çeyrekte yüzde 1 büyüme kaydetmiş.