A3 Haber

Korona sonrası ekonomiyi yeniden çalıştırmaya nasıl karar verirdiniz?

Korona sonrası ekonomiyi yeniden çalıştırmaya nasıl karar verirdiniz?

Korona sonrası ekonomiyi yeniden çalıştırmaya nasıl karar verirdiniz?
Nisan 12
09:38 2020

Bloomberg yazarı Mohamed A. El-Erian, koronavirüs krizi sonrası ekonominin yeniden nasıl çalışmaya başlayacağına dair üç farklı görüşü bir araya getiren sanal bir diyalog kaleme aldı. Bir sağlık uzmanı, bir sosyal davranış uzmanı ve bir ekonomi uzmanının kendi pencerelerinden riskleri ve dengeleri dile getirdiği bir sohbet… Kararı ise okura bıraktı ve “Siz bir lider olsanız bu konuşmaların ardından nasıl bir karar verirsiniz” sorusunu sordu. Mohamed A. El-Erian’ın yazısını Ayşen Tekşen’in çevirisiyle paylaşıyoruz…

Avrupa ve ABD’in bazı bölgelerinde koronavirüs salgını oranında bir dönüm noktasına dair ılımlı bir iyimserlik yaşanması, giderek daha fazla sayıda insanı ekonomilerin nasıl ve ne zaman yeniden başlatılacağı konusunda düşünmeye teşvik ediyor. Bu, olağanüstü farklı riskleri, belirsizlikleri, zor kararları ve dengelemeleri içeren çok önemli ve karmaşık bir konu.

Benim ve görüştüğüm çok saygın isimlerin, bu konuyla ilgili kolay bir yanıtımız yok. Görüş oluşturma amacıyla hep birlikte aşağıdaki fikir jimnastiklerine katılmaya ne dersiniz?

Üç uzman grubu arasında geçen aşağıdaki konuşmaya dayanarak karar vermesi gereken bir liberal demokrat lider olduğunuzu hayal edin.

Sağlık Uzmanı: İyi haberlerim var. Sosyal mesafe politikalarımız nedeniyle vatandaşların hastalanma oranında bir düşüş görüyoruz.

Sosyal Davranış Uzmanı: Özellikle, giderek daha fazla sayıda insanın günlük yaşamlarının neredeyse her alanında meydana gelen büyük aksamaların buna değip değmediğini merak etmeye başladığını duyduğum için bu çok iyi bir haber. Gerçekten de uyum yorgunluğu çökmeye başladı.

Ekonomi Uzmanı: Gerçekten de çok iyi haber. Ekonomik faaliyetlerdeki ani kesintiyi acilen kaldırmamız lazım. İşsizlik tırmanıyor. Aksi durumda kendi ayakları üzerinde durabilecek olan işler bile iflasla karşı karşıya. Ve yardım girişimlerimiz de yalnızca çok pahalıya mal olmakla kalmıyor, dağıtım kanalları yeterince iyi olmadığı için umduğumuz kadar etkili de olmuyorlar. Ekonomik faaliyeti mümkün olduğu kadar hızlı biçimde normalleştirmeye başlayabilir miyiz?

Sağlık Uzmanı: O kadar da hızlı değil! Evet, iyiye gidiyoruz ama düzlüğe çıkmaktan henüz uzağız. İster sürü bağışıklığıyla ister aşıyla olsun, bağışıklık için önümüzde –şanslıysak- daha bir yıl var. Hastalığı tedavi etme becerimiz onlar bu tehlikeli virüsle savaşırken hastaları hayatta tutmak ve rahat ettirmekle sınırlı kalmaya devam ediyor. Doğru ilaç tedavilerini henüz bulamadık. Ve semptomsuz virüs taşıyıcılarını belirlemede yaşadığımız zorluğu da unutmayalım. Bu olmadan etkin bir takip ve izleme sistemi düşünülemez. Şimdi sosyal mesafeyi kaldırırsak sağlık sistemimizi yıkabilecek olan tehlikeli bir nüksetme riskiyle karşı karşıya kalırız.

Sosyal Uzman: Doğru söylüyorsunuz. Tıbbi tavsiyeye güven konusunda da genel bir erozyon yaşarız. Hükümet saygınlığını yitirir ve toplumsal huzursuzluk tehdidi artar.

Ekonomi Uzmanı: Evet ama ekonomide ani kesinti koşullarıyla devam edersek çok sayıda kısa ve uzun vadeli sorunlara davetiye çıkarmış oluruz. Ekonomimiz ve aslında toplumumuz da sosyal mesafe için donanımlı değil. Yalnızca bu kuşağın değil gelecekteki kuşakların da altını oyabilecek gerçek bir hasar yaratıyoruz. Bu ekonomik duraklama süresini ne kadar uzatırsak, şu anda bile kaçınılmaz olan derin ve ani ekonomik durgunluğu bir mali krize ve krizle birlikte, uzun yıllar sürecek bir ekonomik bunalıma dönüştürme riskimiz o kadar artar.

Sosyal Uzman: Bu konuda haklısın. Daha şimdiden, iç şiddet ve daha derin bir opioid krizi konusunda endişeliyiz.

Sağlık Uzmanı: Hepinizin haklı olduğu noktalar var. Ama kazandığımız her gün büyük bir zafer ve bu yalnızca tırmanan eğrinin düzleşmesi anlamında da değil. Bu korkunç virüsü daha iyi tanımaya başlamamız, daha iyi tedaviler ve aşılar geliştirme çabalarımıza yardımcı oluyor. Test kapasitemizin yanı sıra kişisel koruyucu donanımlar, solunum cihazları ve diğer can alıcı öneme sahip malzeme tedarik etme olanaklarımız da artıyor. Test ve kriz sonrası izleme de dahil olmak üzere, bizden önce salgına yakalanan ülkelerin deneyimlerinden öğrendiklerimizi de unutmayalım. Zaman lehimize çalışıyor. Özel sektörde çok büyük bir çaba görüyoruz ve bu çaba yalnızca ecza ve tıp alanıyla sınırlı değil.

Sosyal Uzman: İzleme ve test mi? Normal faaliyetlerine geri dönen “güvenli” bir kesim ve beklemesi gereken bir diğerinden oluşan çok-kulvarlı toplum yönetmemize imkan verecek olan bir pasaport fikrini mi kastediyorsunuz? Özellikle çok fazla rasgele test yapmamızı ve yalnızca koronavirüs değil ama önceden var olan koşullar hakkında da hassas sağlık bilgileri yayınlamamızı gerektireceğinden, bu ancak söz konusu pasaportun verilmesi ve sürdürülmesine ilişkin yöntem konusunda daha fazla katkı geliştirdikten sonra mümkün olabilir. Bu yöntem yalnızca geniş tabanlı desteğe sahip olmamız ve daha da önemlisi, yararlanabileceğimiz bir aşağıdan-yukarıya çaba olması halinde işe yarayacaktır. Biz Çin değiliz. Özel hayat ve kişilik haklarına daha fazla saygı duyan bir liberal demokrasiyiz. Ayrıca, sağlık-temelli bile olsa, böylesi bir seçiciliğin yaratacağı bilinçli ve bilinçdışı önyargıları irdeleme konusunda da dürüst olmamız gerekir.

Ekonomi Uzmanı: En azından kısmi yeniden-açmalarla başlasak olmaz mı? Olağanüstü risk ve giderilemeyen belirsizliğin yanıtı felç değildir. Yaptığımız her şeyde bir risk var. Tedavinin hastalıktan daha beter olmamasını sağlamak için çok geç olmadan, ekonominin belli bölümlerinin açılmasından yanayım.

Sağlık Uzmanı: Evet, riskler ve belirsizlikler var. İşte tam da bu nedenle, bulaşma ve ölümlerde bunun getireceği ani bir yükseliş ve kötüleşme riskini göze alamayız.

Sosyal Uzman: Ayrıca, çok erken bir yeniden-açış yaparsak hane halkı normal yaşama geri dönme konusunda duraksayabilir. Bu, risk almanın amacını boşa çıkaracaktır.

Kararı siz verin

Şimdi karar alıcı olarak sıra sizde. Bu üç uzmanın yapabileceği en iyi şey size seçenekler sunmak ve bu seçeneklerin beraberinde getirdiği dengelemeleri açıklamaktır. Hâlâ sisli mücadele koşullarında çalıştığımızdan bunlar mükemmel olmaktan uzaktır. Ne karar verirseniz verin, bilmediğinizi bilmediğiniz şeyler ve onlarla birlikte gelen yüksek ikincil zararlar ve istenmeyen sonuçlar riskleri hep olacaktır.

(Çeviri: Ayşen Tekşen) 

About Author

Ahmet

Ahmet

Related Articles

TÜM HABERLER