Büyüme rakamları, ekonominin ses getiren verilerinden. Yüklü bir artı çıkarsa iktidarın, eksi çıkarsa muhalefetin üzerinde tepindiği veriler…
Vatandaşınsa manşete bakıp “nasıl yani büyümüş müyüz” ya da “amma da iyi büyümüşüz ha” gibi kişisel değerlendirmeler yapabildiği veriler…
Bense bu büyüme verilerini neresinden tutacağımı bilemem bir türlü… Hesaplanış biçiminden kamuoyuna aktarılmış biçimine kadar içime sinmeyen pek çok nokta olduğu için…

Neyse konuyu dağıtmayayım ve 2020 ilk çeyrek büyüme verisini kendi meşrebimce yorumlamaya çalışayım:
Her türlü veride mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış olanı tercih ediyorum. Bunda da zincirlenmiş gayri safi yurt içi hasıla hacim endeksleri üzerinden gideceğim. Ekonomimiz 2020’nin ilk çeyreğinde:

• Geçen yılın ilk çeyreğinde endeks 173,1 imiş. Bu yıl 180,7’ye yükselmiş. Artış yüzde 4,4
• 2018’in ilk çeyreğinde ise endeks 176,8 değerindeymiş. Yani 2018’in ilk çeyreğine göre yüzde 2,2 büyümüşüz! Bu şekilde geçen yıldan gelen “baz etkisini” görmüş oluyoruz.
• 2019’un son çeyreğinde endeks değeri 179,6 olmuş… Yani bu yılın ilk çeyreğinde önceki çeyreğe göre binde 6 büyümüşüz.

Bu veriler bakarak üç ayrı manşet atabiliriz:

• İKİ YILDA YÜZDE 2,2 BÜYÜYEBİLDİK
• GEÇEN YILA GÖRE YÜZDE 4,4 BÜYÜDÜK
• BÜYÜMEMİZ ÖNCEKİ ÇEYREĞE GÖRE SADECE BİNDE 6

Hepsi de kendi düzleminde doğru…
TÜİK şöyle manşet atmış:
“GSYH 2020 yılı birinci çeyreğinde yüzde 4,5 arttı
GSYH 2020 yılı birinci çeyrek ilk tahmini; zincirlenmiş hacim endeksi olarak, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %4,5 arttı.”

Şimdi de biraz detay bakalım. Büyümenin kökeni ne? Harcamalara bakıyoruz:

• ”Devletin nihai tüketim harcamaları” kalemi orada ve yanıp sönüyor. Önceki çeyreğe göre yüzde 11,1 artmış.
• Önemli bileşen “gayrisafi sabit sermaye oluşumu” endeksi 203’e gelmiş. Önceki çeyreğe göre yüzde 2,8 artmış ancak geçen yıla göre artış sadece binde 4.
  Bu arada not edelim alt gruptan “makine ve teçhizat” son iki çeyrektir büyürken (yüzde 11,7 ve yüzde 8,4) inşaat geriliyor(yüzde eksi 8,9 ve yüzde eksi 10,2).
  Yatırımlar üç yıldır sorunlu. Makine ve teçhizat 2018 ilk çeyrek değerini yakalamak üzere. Ancak özellikle inşaattaki 2018’den bu yana olan gerileme yüzde 25’e yakın olduğu için sabit sermaye oluşumu iki yıl önceye göre yüzde 12,5 aşağıda…
• ”İhracat” ve “ithalattaki” gerilemeleri not etmek gerekiyor. Önceki çeyreğe göre ihracat yüzde 2,3 ithalat yüzde 8 daralmış.
• “Yerleşik hane halkı harcamaları” ise önceki çeyreğe göre yüzde 2,9 artmış. Bu üst üste büyüdüğü beşinci çeyrek…

Sektörel olarak baktığımızda ise:

• Finans ve sigorta faaliyetleri parlak performansıyla dikkat çekiyor. Önceki çeyreğe göre büyüme yüzde 10,7…
• ”İmalat sanayi” büyümesi önceki çeyreğe göre yüzde 2,8… Sanayideki büyüme ise yüzde 2,3…
• ”Hizmetler” önceki çeyreğe göre yüzde 3,2 daralırken, diğer hizmetlerdeki daralma yüzde 2,1’de kalmış.
• ”Sektörler toplamı” önceki çeyreğe göre binde 4 geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 4 büyümüş.

SONUÇ: MTA yüzde 4,4’lk ilk çeyrek büyüme rakamının belirgin üç besleyeni var:

• Baz etkisi yani geçen yıl ilk çeyrekteki daralma… Nitekim 2018 ilk çeyreğine göre yüzde 2,2 büyüdük.
• Devletin nihai tüketim harcamaları… Bu da bizim son yıllardaki klasik büyüme motorumuz… Bedeli Hazine’nin bütçe performansında fazlasıyla görülüyor.
• Hane halkı harcamaları… Bu da ilk çeyrekte tüketici kredilerindeki hızlı büyümenin bir yansıması…

Böyle bir dönemde kötü performans mı? Hayır değil.
Post Covid-19 döneminde sürdürülebilir mi? Bence sürdürülemez.
Peki, söylenecek hiç mi iyi bir şey yok? Var.
Makine ve teçhizat yatırımları ikinci çeyrekte de sürerse o zaman gerçekten sevinilecek bir gelişme olur işte.
Şahsen Şubat ayı işsizlik verisi ve Mart ayı Sanayi Üretimi verilerini gördükten sonra ilk çeyrek için yüzde 4’ün altı da mümkün demiştim.