Hafta içinde hem Hazine’nin merkezi bütçe verilerine hem de İzmirli olduğum için İzmir Büyükşehir’in Mayıs ayı bütçe gerçekleşmelerine baktım.

Biliyorum, bütçe ile ilgili yazılar işin içinde değilseniz pek ilgi çekmez.

Paranızın ilgili idare tarafından nereye, nasıl harcandığını merak etseniz bile araya giren rakamlar, karmaşık tablolar ve itici jargon sizi geri püskürtür. İlgili otorite de istemez zaten öyle her kuruşun vatandaş tarafından izlenmesini…

Sanmayın ki bütçe yazısı yazmak eğlencelidir. Detaylar için adeta “kazı” yapmanız gerekir. İnatçı ve sabırlı olmanız şarttır. Sonunda da yazının 50-60 kişi tarafından okunması bile iyi sonuç sayılır.

Esasen merkezi bütçe veya belediye bütçeleri siyasetin namusudur. Ayrıca bütçe siyasi tercih ve önceliklerin aynasıdır.

Kıt kaynaklar nereye tahsis edilmiş? Yılbaşında nereye ne kadar harcama yapılacağı söylenmiş, sonrasında ne olmuş? Covid-19 gelirlere nasıl bir darbe vurmuş, giderleri nasıl etkilemiş? Nereden ne kısılmış, ne kısılmamış? Hedefler ne kadar şaşacak, ne kadar daha borçlanma gerekecek? Siyaset gerçekleri aktarıyor mu, yoksa eğip büküyor mu?

Bütün bu soruların tam cevapları olmasa bile ipuçları bütçe verilerine gömülüdür.

Hadi o zaman şimdi merkezi bütçe ile İzmir Büyükşehir bütçelerine bakalım.

Bu yıl salgının etkisiyle memleketteki her türlü bütçe planlanana göre daha çok açık verecek. Fazla verecek olanlar da daha az fazla verecek. Açıklar borçlanmayla kapatılacak. Borçlar büyüyecek.

Yılın ilk beş ayında aynen böyle oldu.

Merkezi Yönetimin ilk beş aydaki borçlanması 163 milyar TL’ye yaklaştı. Tüm yıl için hedef 135 milyar TL idi. Şimdiden aşıldı.

İzmir Büyükşehir’in durumu biraz daha iyi… İlk beş aydaki net borçlanma 941 milyon TL’yi buldu. Yıl sonu için hedef 1 milyar 56 milyon TL idi. Haziran’da yıl sonu hedef yakalanacak gibi duruyor.

Gelirler tarafında merkezi bütçe yıl sonu hedefine uygun bir tempoda seyrediyor gibi görünse de Merkez Bankasından gelen 45 milyar TL’yi aşkın karı unutmamak gerek.

İzmir Büyükşehrin gelirlerinin yıl sonu hedefini tutturması ise zor görünüyor.
Giderler tarafı da benzer… Covid-19 etkisiyle yıl sonu hedefleri büyük ihtimal aşılacak.

Burada çarpıcı fark personel giderlerinde ortaya çıkıyor.

Merkezi bütçe “ülkenin en büyük işvereni olarak” faiz dışı giderlerin neredeyse üçte birini personele harcıyor. Verimlilik ve işsizlik açısından dikkate almak gerek…

İzmir Büyükşehir’de bu oran yüzde 9 civarı. Bu arada İzmir Büyükşehir’in kadrosunun çok şişkin olduğu öteden beri İzmir’de konuşulur!

Nisan ayında her iki bütçede de harcamalar tarafında “frene basıldığını” gözlemiştim.

Mayıs’ta İzmir Büyükşehir’in harcamaları hız kazandı. 15 günü kapalı geçmiş bir ayda artan harcamaların Haziran ayındaki performansını merakla bekliyorum.

Merkezi bütçe Mayıs’ta gider öteledi gibi duruyor. Öyle olup olmadığını Temmuz başında gelecek Haziran ayı nakit gerçekleşmeleri verisinde görmüş olacağız.

Yarınki yazıda iki bütçenin de detaylarına ayrı ayrı bakacağız. Bugünkünden daha itici bir yazı olacak anlayacağınız…

(Devamı gelecek…)