Tablo, Merkezi Bütçe’nin yılın ilk altı ayındaki gerçekleşmelerin hedeflere oranını yüzde olarak gösteriyor. Ayrıca bu yılın ilk altı ayını geçen yılla yine yüzde olarak kıyaslıyor.
Bu tabloya göre:
- Giderler açısından yılın yarısındaki gerçekleşmeler genelde yüzde 50’nin üzerinde… Yani hedefler aşılmış görünüyor. Faiz harcamaları ve cari transferler geçen yıla göre belirgin biçimde artmış.
- Gelirler açısından ise dengesiz bir görüntü var. Vergi gelirleri yüzde 43 gerçekleşme ile alarm veriyor. Geçen yıla göre artış da enflasyon oranının altında kalmış. Faizler, paylar, cezalar hedeflenenden iyi gitmiş.
- Sonuçta bütçe açığı yılın yarısında yıl sonu hedefinin yüzde 80’nine gelmiş. Geçen yıla göre de yüzde 39 büyümüş.
- Maliye tanımlı faiz dışı açık ise geçen yıla göre yüzde 37 büyümüş. Yıl sonu hedefinin 575 katı kadar gerçekleşmiş.
Bütün bu sapmaları sadece Covid-19 etkisine bağlayamayız. Belli ki yılbaşında özellikle faiz dışı açık konusunda öngörü oldukça iyimsermiş.
Giderlerdeki katılık yüzünden yılın geri kalanında borçlanmaya devam etmek gerekebilir. Umarız gelirlerdeki toparlanma beklenen düzeyde olur. Yoksa bu tablo sürdürülebilir değil!
Cari transfer, personel gideri ve faiz harcaması bütçesi
Merkezi Bütçe’nin Haziran rakamlarına dönecek olursak…
Merkezi bütçe Haziran’da 19,4 milyar TL açık verdi. Mayıs’taki açık 17,3 milyar TL idi.
İlk altı aydaki açık 109,5 milyar TL oldu.
Ocak-Haziran maliye tanımlı faiz dışı açık ise 38,2 milyar TL olarak gerçekleşti.
Şimdi de detaylara bakalım, önce iyi haberler…
- Gelirler içinde “dahilde alınan ÖTV” Haziran ayında yılın en yüksek gerçekleşmesine ulaştı, 15,2 milyar TL. Yalnız ÖTV gelirleri hala hedefin altında seyrediyor.
- Bu ne kadar iyi haber bilemiyorum ama “ithalde alınan KDV” Haziran ayında 17 milyara ulaştı ve Ocak ayının bile yüzde 62 üzerine çıktı.
- Diğer gelirler kalemi Mayıs’a göre gerilese de 10 milyar TL’nin üzerinde kaldı. Yılbaşından bu yana diğer gelirlerin yüzde 26’sını oluşturdu.
- Bütçenin yumuşak karnı faiz giderleri Haziran’da yılın en düşük düzeyine indi ve 6,3 milyar TL oldu. Yıl sonu hedefi 139 milyar TL. İlk aydaki gerçekleşme 71,3 milyar TL.
Şimdi de kötü haberler:
- Kötü haber deyince doğrudan “Cari Transferler” hesabına bakmak gerekiyor. Zira faiz dışı giderlerin hemen hemen yarısı orada…
Faiz dışı giderlerin üçte biri de personel gideri dersek bizim bütçenin esasen ”istidam + sosyal yardım + faiz” bütçesi olduğunu bir kez daha hatırlatmış oluruz. - Ağırlıklı olarak sağlık, emeklilik ve sosyal yardım giderlerinden oluşan Hazine yardımları Haziran ayında hafif gerilese de yıl sonu hedefini belirgin biçimde aşacak gibi görünüyor.
Salgının etkisi sosyal güvenlik açık finansmanında net olarak görülüyor. İlk aydaki gerçekleşme 36,4 milyar TL. Yıl sonu hedefi 50 milyar TL. - Haziran’da “gayrimenkul sermaye ve üretim giderleri” kaleminin artışıyla beraber ”sermaye giderleri” arttı. Yıl sonu hedefi 56,6 milyar TL. İlk ay gerçekleşmesi 32,6 milyar TL!
SONUÇ:
Belirgin iyileşme veya kötüleşmelerin olmadığı bir ay geride kalmış görünüyor.
Gelirlerdeki dengesizliğin, giderlerdeki katılığın önceki aylara benzer şekilde sürdüğünü söyleyebiliriz.
Pek çok ekonomik veri gibi bütçenin de Temmuz performansı yılın geri kalanı için daha iyi bir gösterge olacağa benzer.