CHP Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba’nın “Pandeminin 5. Ayında emek ve çalışma yaşamı” raporunda, en az 6,2 milyon kişi gelir kaybına uğradığı belirtildi. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın ‘dolarla maaş’ sözleri hakkında konuşan Ağbaba, “Dolarla maaş alamıyorlar ama bir yurttaşın iğneden ipliğe temel ihtiyaçlarının tamamı dolarla. Sanki ekonomi bir trol tarafından yönetiliyor” ifadeleriyle tepki gösterdi.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba, partisinin Malatya İl Başkanlığı’nda düzenlediği basın toplantısında “Pandeminin 5. Ayında Emek ve Çalışma Yaşamı” başlıklı raporu açıkladı.
Ağbaba, pandeminin emek dünyasına etkilerini derlediği raporunda şu görüşlere yer verdi;
- Bu dönemde en az 6,2 miylon kişi gelir kaybına uğradı. Covid-19 ve pandemi döneminde 5 aylık süre içerisinde çalışanlar ciddi manada gelir kaybına uğradı. Yeni kabul edilen 7244 sayılı Covid-19’un ekonomik ve sosyal risklerine ilişkin yasa ile bu koşulları yerine getiremeyen işçiler için “ücretsiz izin ödeneği” uygulaması getirildi. Böylece işsizlik ve kısa çalışma ödeneğini hak edemeyen işçiye günde 39,2 ayda 1.168 TL net ödenek verilmeye başlandı. Mini istihdam paketi ile 3’er aylık sürelerle olmak üzere ücretsiz izin uygulaması 1 yıl boyunca uzatıldı. Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığının 1 Ağustos tarihinde yaptığı açıklamada Türkiye genelinde pandemi sürecinde yaklaşık 6,2 milyon çalışanın gelir kaybına uğradığı görülmektedir.
- Gelir kaybına uğrayanlar; ücretsiz izne çıkartılan ve geliri sadece aylık 1168 TL’ye düşen 1,9 milyon kişi, kısa çalışma ödeneği kapsamında brüt gelirinin sadece %60’ını alan 3 milyon 573 bin 480 kişi, bu dönemde tek geliri işsizlik ödeneği olan 775 bin kişi, toplamda 6,2 milyon kişi çalışırken kazandığı mevcut ücretini kaybetmiştir.
Bakanlığın 1 Ağustos tarihli verilerine göre gelir kaybına uğrayan 6,2 milyon çalışana yapılan yardımlar şu şekilde;
- 1,9 milyon ücretsiz izne çıkartılan kişiye 5 ayda toplam verilen para 3,6 milyar TL. Kişi başına düşen yardım ortalama 1894 TL her ay için kişi başına düşen ortalama miktar ise 378 TL. Ücretsiz izin desteği 1168 TL iken 5 ayda her bir ay için kişi başına düşen ortalama miktar 378 TL.
- 3 Milyon 573 bin 480 çalışana 5 ayda kısa çalışma ödeneğinden toplam 16 milyar 452 milyon TL ödendi. Kişi başına düşen miktar ortalama 4604 TL, her bir ay için kısa çalışma ödeneğinden kişi başına düşen ortalama miktar 920 TL. En düşük kısa çalışma ödeneği tutarı 1752 TL iken kısa çalışma ödeneğinde 5 ayda her bir ay için kişi başına düşen ortalama miktar 920 TL.
- İşsizlik ödeneği alan 775 bin kişiye 5 ayda toplam 3 milyar 128 milyon TL verildi. Kişi başına düşen miktar ortalama 4 bin 31 TL, her bir ay için kişi başına düşen miktar ortalama 807 TL. En düşük işsizlik maaşı 1177 TL iken işsizlik ödeneğinden 5 ayda her bir ay için kişi başına düşen ortalama miktar 807 TL.
- Devlet; ne ücretsiz izne gönderilen işçiye aylık 1168 TL, ne çalışana en düşük 1752 TL olan kısa çalışma ödeneğini, ne de işsize en düşük 1177 TL olan işsizlik ödeneğini ödedi. COVİD-19 nedeniyle en az 1,9 milyon çalışan günlük 39 TL’ye mahkûm edilirken bir yandan da milyoner sayısı ve serveti arttı.Hesabında 1 milyon TL ve üzeri para olanların sayısı Mart,Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında 32 bin 232 kişi artarak 268 bin 602 kişi oldu.Yani Türkiye bir taraftan yoksullaşırken 1 milyon TL ve üzeri para olanların sayısı32 bin 232 kişi artarak 268 bin 602 kişi oldu.
“Çarklar döndü, iş cinayetleri arttı”
- Yine covid döneminde iş cinayetleri artmıştır. Normalleşme döneminden önce ‘evde kal’ çağrıları, hafta sonları ve resmi tatilleri kapsayan sokağa çıkma yasakları işçiler için geçerli olmadı. Pandemi süreci boyunca en az 178 işçi çalışırken Covid-19 nedeni ile yaşamını yitirdi.Mart ayında 17, Nisan ayında 103, Mayıs ayında 29, Haziran ayında 11, Temmuz ayında 18 işçi İş cinayetine kurban gitmiştir.
- TÜİK açıkladığı iş gücü verileri ile pandemiyi neredeyse yok saydı.
- Covid-19 nedeniyle alınan önlemlerle yüzbinlerce işyerinin üretimi durdu. Bu da işçiler açısından iş kaybı ve işsizliğe yol açtı. İç İşleri Bakanlığının yayımladığı genelge ile ülke genelinde 252 bin 690 iş yerinin faaliyetlerine geçici olarak ara verilmesine, istihdamın sürekli olarak gerilemesine rağmen TÜİK ülkede olağanüstü bir durum hiç yaşanmamış gibi açıkladığı iş gücü verileri ile adeta şapkadan tavşan çıkardı, pandemiyi kâğıt üzerinde neredeyse yok saydı.
- TÜİK yöntemiyle işsizlik hesaplarken, son dört hafta içinde iş arayanları işsiz sayıyor. Dolayısıyla, TU¨I·K’in yöntemine göre, kısa çalışma ödeneği ve ücretsiz izin ödeneği alan işçiler is¸ aramadıkları için işsiz sayılmıyor. Öte yandan kısa çalışma ödeneği alamayan, kayıt dışı veya kendi hesabına çalışıp işsiz kalanların önemli bir bölümü ise Covid-19 nedeniyle is¸ arama eğiliminde olmadığından işgücü piyasası dışına çıktılar ve onlar da işsiz sayılmadı.
- 2019 Mayıs ayında İstihdam 28 milyon 269 bin kişi iken,2020 Mayıs ayında İstihdam 25 milyon 858 bin kişiye düştü. İstihdam 2 milyon 411 bin kişi azalmasına rağmen TÜİK işsizliğinde 331 bin kişi azalarak 3 milyon 826 bin olarak açıklayarak ayrı bir garabete imza atmış oldu.
- 2020 ilk 6 ayında kapanan işyeri sayısı: 35 bin 965. Sadece 2020 Haziran ayında kapanan işyeri: 7 bin 222 Satılık dükkân ilanları Temmuz ayının ilk 15 gününde yüzde 51 arttı.Satılık dükkan ilanları Haziran ayında yüzde 77 arttı.
“6 milyon kişi gelir ve iş kaybına uğradı”
- Sadece pandemi sürecinde içişleri bakanlığı genelgesi ile 252 bin 690 iş yerinde 2,5 milyona yakın kişi iş kaybına uğradı; Sokaktan geçinen pazarcı, simitçi,kestaneci,işportacı, ayakkabı boyacısı, mendil satıcısı vb. 6 milyon kişi gelir ve iş kaybına uğradı.Evlere gündelik temizliği giden 1 milyon ev emekçisi kadın işsiz kaldı ve gelir kaybına uğradı. Bunun yanı sıra TÜİK’in kendi açıkladığı verilerde işsiz olarak değerlendirmediği;İş bulma ümidi olmayıp ve çalışmaya hazır olan toplam 4 milyon 713 bin kişi, haftalık 40 saatin altında çalışıp tam zamanlı çalışmak isteyen ama iş bulamayan toplam 1,9 milyon kişi, istihdamda görünüp lakin işinin başında olmayan yani işe gidemeyen ve başka işte de çalışamayan( kısa çalışma ödeneği, ücretsiz izin) toplam 5 milyon 11 bin kişi, toplamda 11,6 milyon kişiyi işsiz değerlendirmemektedir.
- TÜİK’in açıklamış olduğu 3 milyon 826 bin işsiz sayısının dışında toplamda 11,6 milyon kişi çalışmaya hazır olmasına rağmen çalışamamasına, iş bulama ümidi kaybetmesine, gelir kaybı yaşamasına, haftalık çalışma süresinin altında çalışmasına rağmen işsiz sayılmamaktadır.TÜİK’in işsiz saymadığı 11,6 milyon kişi ILO, Avrupa Birliği İstatistik Ofisi gibi uluslararası kurumlarca işsiz olarak tanımlanmaktadır.
- Covid-19 sürecinde işsizlik ve gelir kaybı tarihi seviyelerine ulaşırken, işsizler için kurulmuş olan işsizlik sigorta fonu bu süreçte işsizlerden çok yine işverenlerin derdine deva olmaya devam etti.Ocak-Haziran ayları arasında 970 bin kişi işsizlik ödeneğine başvururken sadece 339 bin işçi işsizlik ödeneğinden yararlandı. 2020 Ocak –Temmuz ayları arasında işverenlere son 7 ayda; teşvik ve destek gelirleri adı altında 10,4 Milyar TL, aktif işgücü programlarından 2,1Milyar TL, işbaşı eğitim programları kapsamında 1, 6 Milyar TL yani toplamda 14,1 milyar para aktarıldı. Son 7 ayda işsizlere işsizlik ödeneğinden toplam 6 milyar 344 milyon TL ödenirken, işverenler fondan işsizlere göre 7,7 Milyar TL daha fazla yararlandı. Yani işverenlere fondan işsizlere göre 2,2 kat daha fazla para kullandırıldı.
- İstihdamı korumak ve arttırmak amacıyla işverenlere14,1Milyar TL para aktarılmasına karşın TÜİK işgücü verilerine göre ise istihdam Ocak ve Mayıs ayları arasında 1 milyon408 bin kişi azaldı.
“Türkiye asgari ücrette Avrupa’da sondan ikinci sıraya geriledi”
- Pandeminin 5. Ayında Türkiye Asgari ücrette Avrupa’da sondan 2. sıraya geriledi. Ağustos ayı gibi artan döviz kurları asgari ücretlinin maaşını döviz karşısında eritti.Türkiye’de Covid-19 vakasının ilk görüldüğü 11 Mart gününde dolar kuru 6,22 TL iken Ağustos ayında dolar 7,32 TL’ye kadar yükseldi.11 Mart günü Euro 7,013 TL’den işlem görürken son günlerdeki döviz kuru yükselişi ile birlikte Euro’da 8,65 TL’ye kadar yükseldi.Asgari ücret 11 Mart günü 373 dolara denk geliyorken 13 Ağustos günü 316 dolar gerilemiş. Asgari ücret yine 11 Mart günü 331 Euro’ya denk gelirken 13 Ağustos asgari ücret 268 Euro’ya gerilemiştir. Türkiye’de 5 aylık pandemi sürecinde asgari ücretli 57 dolar 63 Euro kaybetti.Asgari ücrette Türkiye Sırbistan, Karadağ, Bulgaristan ve Arnavutluk’un önünde sondan 4. Sırada yer alırken Ağustos ayı ile birlikteTürkiye 268 Euro ile asgari ücretin 213 Euro olduğu Arnavutluk’un önünde sondan ikinci sıraya geriledi.
“Esnaf kan ağlıyor”
Ağbaba bilgi notu paylaşımının ardından yaptığı değerlendirmede “Esnaf kan ağlamakta, açlıkla karşı karşıya bırakılmaktadır.Kahvehaneler oyun yasak oldu için sadece çay satmak zorunda bırakılmış, sadece çay satarak masrafları çıkarmak ta mümkün görülmemektedir.Esnaf 40 yıldır devlete vergileriyle destek vermekte, ama devlet bu fedakar esnafa 40 gün bakamamaktadır. Okul kantininden servisçisine,kıraathanesinden düğün salonlarına esnaf çok ciddi sıkıntı içinde.Devlet esnaf ve sanatkar destek vermezse büyük toplumsal patlamayla karşı karşıya kalacağız.Dün kahveciler odası Türkiye genelinde ortak bir basın açıklaması yapıp taleplerini dile getirdiler. Biz de onların bu taleplerini destekliyoruz.Avrupa Ülkeleriyle zaman zaman boy ölçüştüğünü söyleyenler, sokakta çalışamayana, pazarcısına, 1 milyon kadın emekçisine destek verilmelidir.” ifadelerini kullandı.
“Sanki ekonomi bir Trol tarafından yönetiliyor”
Ağbaba, “Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın “dolarla maaş” konusunda değerlendirmelerde bulunarak, Damat Berat Albayrak “Dolarla mı maaş alıyorsunuz”? Doların artışından size ne?” Diyerek milletin aklıyla alay ediyor.Ülkeye dolarla girmeyen bir şey var mı? Dolarla almadığımız bir şey var mı? Vatandaş zaten dolarla maaş alsa neden tedirgin olsun, kaygılansın? Maaşını Türk Lirası üzerinden aldığı için kaygılanıyor. Hazine bakanına hatırlatmakta fayda var kullandığımız elektrik /doğalgaz, çiftçinin aldığı tohum,üreticinin kullandığı mazot öğrencinin defteri kalemi ,inşaatta kullanılan demir,tekstil ürünlerinin hammaddesi dolarla.Dolarla maaş alamıyorlar ama bir yurttaşın iğneden ipliğe temel ihtiyaçlarının tamamı dolarla.Maaşının dışındaki her şey dolarla.Sanki ekonomi bir trol tarafından yönetiliyor” dedi.
Döviz kurunda yaşanılan dalgalanmaların emekçileri açlık ve yokluğa sürüklediğini kaydeden Ağbaba, “Döviz kurunun sadece 1 kuruş yükselmesi Türkiye’nin brüt dış borcunun TL karşılığını 4 milyar 310 milyon TL birden artırıyor. 1 kuruşun döviz kuru üzerinden ülke ekonomisinde yol açtığı bu kayıp, 1 milyon 757 bin asgari ücretlinin bir aylık maaşına karşılık geliyor. Üstelik kurlar öyle 1-2 kuruş değil, 20-30 kuruş birden yükseliyor.Doların artması Osmangazi, Yavuz Sultan Köprülerindeki araç geçiş garantisi verdikleri yandaş işadamlarına yarıyor. Dolar üzerinden değil Türk Lirası üzerinden ödeme yapın diye daha önce çağrıda bulunmuştuk. Çağrımızı yeniliyoruz” ifadelerini kullandı.
“İstanbul Sözleşmesi’nin tartışılması bütün kadınlara ihanettir”
“Türkiye’de gündem açlık, yoksulluk, işsizlikken Türkiye neyi tartışıyor? İstanbul Sözleşmesi’ni” diyen Veli Ağbaba “ İstanbul Sözleşmesi olmazsa Ankara Sözleşmesiyle yolumuza devam ederiz’ diyorlar. İstanbul Sözleşmesi’ne ilk imzayı atan sen değil misin?Kasıla kasıla meydanlarda konuşan sen değimlisin? Kızının başkan yardımcısı olduğu KADEM sözleşmeyi destekliyor. Kadın örgütleri destekliyor.. 3-5 yandaş gazeteciyi, 35 çağ dışı kalmış insanın çağrısıyla İstanbul Sözleşmesi’ni değiştirmeye çalışıyorsun. Kadın cinayetlerinin, şiddetin arttığı bir dönemde İstanbul Sözleşmesi’nin tartışılması bütün kadınlara ihanettir.”