Yıl 2011.
Dönemin Bornova Belediye Başkanı Kamil Okyay Sındır’ın girişimleriyle belediye bünyesinde bir merkez açılır: Bornova Belediyesi Deprem Etüt Merkezi ve Yapı Kontrol Laboratuvarı.
Merkezin amacı belli: Alüvyon bir zemine sahip olduğu için deprem riski taşıyan Bornova Ovası’nda, eski ve yorgun binaları test etmek, etüt etmek, kontrol etmek.
Açılışta konuşan Sındır, binalarının ya da evlerinin olası bir depreme karşı dayanıklılık durumunu öğrenmek isteyen Bornova halkının başvurabileceğini, merkezdeki cihazlarla deprem raporları hazırlayacaklarını, raporları tavsiye niteliğinde vatandaşa sunacaklarını söyler.

Merkezin verdiği hizmetler

Jeofizik Mühendisleri Odası, açılan merkezde şu hizmetlerin verildiğini bir bülten olarak kamuoyuna duyurur:

• Donatı tespit cihazıyla betonarmenin içerisinde bulunan demirin konumu, yüzeyden uzaklığı, demir aralıkları ve çapının tespit eden,
• Çatlak mikroskobuyla beton içindeki çatlakları inceleyen,
• Ultrasonic test cihazıyla betonun çeşitli etkiler altında meydana gelen bozulmaları, dinamik elastik modülünü ölçen,
• Ultrasonic pulslar yardımı ile P dalga sinyallerini ve S dalga sinyallerini bulup betonun yoğunluğu hakkında bilgi veren,
• Beton test çekici cihazıyla betonun belirli bir kuvvet ile vuruşun geri tepmesi prensibiyle sertliğini tespit eden,
• Karot cihazıyla mevcut betondan kolon ve kirişlerden numune alınarak betonun basınç dayanımının tespitini yapan,
• Pres makinesiyle numunenin mukavemetini ölçen,
• Bu ölçümler doğrultusunda risk taşıyan yapılar için bina sahiplerine deprem performans testi yaptırılmasını öneren bir kurum. 

Merkezin amaçları da şöyle sıralanır:

• Kontrollü ve izlenebilir beton üretiminin sağlanması,
• Güvenli binaların inşa edilmesini sağlamak,
• Binalarımızın deprem anındaki hareketini tespit edip depreme karşı ne kadar duyarlı olup olmadığını analiz etmek,
• Kâr amacı gütmeksizin bilinçli vatandaş ve güvenli kent yaşamının kurulmasına öncülük etmek,
• Ev satın alacak veya kiraya taşınmayı düşünen vatandaşlarımıza ücretsiz danışmanlık yaparak, satın almayı veya kiralamayı düşündükleri mekanların zemini hakkında her türlü bilgiyi kendilerine verip bina hakkında geniş bir ön bilgi ile nelere dikkat etmeleri gerektiğini anlatmayı hedefliyoruz.

Son derece işlevsel, yararlı hizmetler sunan bir kurum.
Alkışlanması gereken bir kamu hizmeti.

Yıl 2016: Cihazlar Ege Üniversitesi’ne devrediliyor

Aradan birkaç yıl geçer. Takvimler 2016’nın Eylül ayını göstermektedir. Bornova Belediye Başkanlığı koltuğunda Olgun Atila oturmaktadır.
Gazetelerde bir haber: Bornova Belediyesi bünyesinde faaliyet gösteren Deprem Etüt Merkezi’ne ait cihazlar ve yardımcı ekipman Ege Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Bölümü’nde de kullanılacak.
Belediye ile üniversite arasında bir protokol imzalanır. Cihazlar ve ekipman Ege Üniversitesi İnşaat Mühendisliği’ne devredilir.
Dönemin Bornova Belediye Başkanı Olgun Atila, protokol töreninde şunları söyler: “Binaların depreme karşı durumunun belirlenmesi çok önemli bir konu. Pek çok konuda olduğu gibi bu konuda da Ege Üniversitemiz ile işbirliğine gidiyoruz. Mühendislik fakültesindeki hocalarımızla görüşerek değerlendirme yaptık. Bu işbirliği ile cihazlarımızı inşaat bölümündeki öğrencilerimiz de kullanacak. Biz de Ege Üniversitesi’nin teknik bilgisinden yararlanacağız.”

30 Ekim 2020: İzmir depremi

Aradan dört yıl daha geçer.
30 Ekim 2020 Cuma günü öğleden sonra merkez üssü Sisam’ın kuzey açıkları olan 6.9 büyüklüğünde bir deprem meydana gelir. Deprem en çok Bayraklı’yı vurur. Binalar yıkılır. 114 kişi yaşamını yitirir. Yüzlerce yurttaş yaralanır, hastanelerde tedavi altına alınır.
Bayraklı’nın komşusu Bornova’da depremi endişeyle izleyen yurttaşlar, bir anda harekete geçerler, yaşadıkları binaları kontrol ettirmek isterler.
Akıllarına 2011’de kurulan, 2016’da Ege Üniversitesi’ne devredildiği söylenen Deprem Etüt Merkezi gelir.
Aaaa, o da ne?
Öyle bir deprem merkezi yok.
O laboratuvarın yerinde yeller esiyor.
Elleri boş döner Bornovalılar evlerine. Ne yapacaklarını bilemezler. Çok değil dokuz yıl önce törenlerle, alkışlarla, kurdelalarla açılan merkez adeta buharlaşmış!
İşin aslını atarını öğrenmek için önce Kamil Okyay Sındır’ı aradım: “Hocam, böyle bir merkez kurmuştunuz, akıbetini biliyor musunuz?”

Kamil Okyay Sındır’ın anlattıkları

Sındır şu yanıtı verdi: “Çok iyi jeofizikçi genç arkadaşlarla kurduk o merkezi. DEÜ Yer Bilimleri Araştırma Enstitüsü’yle irtibatlı olarak oluşturduk yapıyı. Tüm teşkilatını kurduk. Binada herhangi bir delik açmadan, dokunmadan, ultrosonik yöntemle tespit ediyorduk. Çok sayıda, yüzlerce deneme yapıldı. Güzel bir ekibimiz vardı. Bornova Büyükpark’ta Portakal Kafe’nin hemen yanındaydı. Hangi gerekçeyle Ege Üniversitesi’ne devredildiğini bilemiyorum. Bildiğim kadarıyla İnşaat Mühendisliği bölümüne teslim edildi. Bir de şu var: Bu merkez akredite değildi, yetki verilmemişti. Ama en azından tavsiye niteliğinde yurttaşlara doğru bilgi verebiliyorduk. Bina hakkında fikir veren raporlar üretiyorduk.”

Olgun Atila’nın söyledikleri…

Sonra Olgun Atila’yı aradım. Ona da sordum. “Hangi nedenlerle devredildi bu merkez? Şu anda, devredildiği yerde aynı hizmetler veriliyor mu? Bornovalı bir yurttaş, Ege Üniversitesi İnşaat Mühendisliği bölümüne gidip bu hizmeti alabilir mi?”
Olgun Atila özetle şunları söyledi: “O merkez işlevsiz kalmıştı. Cihazlar çürüyecekti, çürüyordu. Hem mühendislik öğrencileri yararlansın hem de üniversite çatısı altında daha sağlıklı hizmet verilebilsin düşüncesiyle Ege Üniversitesi’ne devrettik. Zaten o merkezin ürettiği raporlar resmi değildi. Yetkili olmadığımız için, üretilen raporlar sadece tavsiye raporu olarak kalıyordu, resmi belge niteliği taşımıyordu. Yapı Denetim Uygulama Yönetmeliği’nin 13. maddesi ile laboratuvarların Bakanlık’tan izin alması zorunlu. O yönetmelik gereğince, laboratuvar izin belgesi olmayan yerlerde yapılan tüm deneyler hükümsüz. Bu nedenle deney yapamadığımız için, cihazlar çürümesin diye Ege Üniversitesi’ne devrettik.”

Halef-selef belediye başkanları olan Kamil Okyay Sındır ile Olgun Atila’nın ortak bir söylemleri var: “Yetkili değildik, ürettiğimiz raporlar resmi nitelik taşımıyordu.”

Acaba gerçekten öyle mi?

Bunu da araştırdım.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın resmi internet sitesinde “6306 Sayılı Kanun Kapsamında Riskli Yapıların Tespiti için Yetki Verilen Kurum ve Kuruluşlar” listesi var. O listede “belediyeler” sekmesini seçtiğinizde Bornova Belediyesi’ni de görebiliyorsunuz.

İşin daha da vahimi

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, bazı üniversitelere de yetki vermiş. İzmir’de sadece iki üniversite yetkili: Dokuz Eylül ve Katip Çelebi üniversiteleri.
Bu durumda ortaya çıkan şu: 2011’de kurulan Bornova Belediyesi Deprem Etüt Merkezi, yetkili Bornova Belediyesi’nden yetkisiz Ege Üniversitesi’ne devredilmiş.

Ege Üniversitesi’ne de sordum…

Tüm bu sonuçlara ulaştıktan sonra, konuyu bir de cihazların devredildiği son adres olan Ege Üniversitesi’ne sormak istedim.
Cihazların devredildiği İnşaat Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Selim Altun’a, yukarıda anlattığım hikayeyi özetledim, “Akıbeti nedir” sorusunu yönelttim. “Açılışta ilan edilen hizmetleri vermeye devam ediyor musunuz” dedim.
Yanıt: Koca bir hiç.
Adının başında “Prof.” unvanı taşıyan Selim Altun, bu denli ciddi bir soruya olumlu ya da olumsuz herhangi bir yanıt verme gereği bile duymadı. Varın gerisini siz hesap edin!

Yetki var ama akreditasyon yok

Kamil Okyay Sındır’la tekrar görüştüm. Sındır bir yanlış anlamayı düzeltti. Şöyle ki: Evet, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı pek çok belediyeye riskli yapıların tespiti için yetki vermiş. Yukarıdaki listede görüldüğü üzere Bornova Belediyesi de bunlardan biri. Ancak Sındır’ın çabalarıyla kurulan Deprem Etüt Merkezi ve Yapı Kontrol Laboratuvarı “akredite bir kuruluş” yapılmamış. Merkez, çok sayıda bilgi ve rapor üretmiş ancak üretilen raporlar resmi nitelik taşımıyor. Bana kalırsa bu merkez, belediye bünyesinde yine bilgi ve belge üretmeye devam edebilir, yurttaşlara rehberlik yapabilirdi. Ancak Sındır’dan sonraki dönemde, merkezin üniversiteye devredilmesi, bu merkezi işlevsizleştirmiş, aslında yok etmiş.

İyi niyetlerle kurulan, teknolojik cihazlarla donatılan bir deprem etüt merkezinin hazin hikayesi budur.
Eskilerin deyimiyle: Berây-ı malûmat ilan olunur.