Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli’nin açıkladığı Kuraklık Eylem Planı’na göre 2023 yılına kadar 150 yeraltı barajı yapılacak ve vatandaşa su tasarrufu çağrısında bulunulacak.
Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, küresel ısınma nedeniyle yağışların giderek azalmasına yönelik olarak ‘Kuraklık Eylem Planı’ hazırladıklarını açıkladı.
Suya artık mücevher gözüyle bakılması gerektiğine işaret eden Pakdemirli, ilerleyen dönemde Türkiye’nin su kuraklığı yaşayan ülkeler arasına girebileceğini kaydetti.
Hürriyet’ten Meltem Özgenç’in haberine göre Pakdemirli, bir grup gazeteci ile sohbetinde özetle şunları söyledi:
- 2021’e yönelik ciddi bir eylem planı üzerinde çalışıyoruz. Özellikle yeraltı barajlarına önem vereceğiz. Baraj yeraltında olursa çok daha kolay yapıyoruz. Kamulaştırma derdimiz yok. Etrafta yaşayanlarla sosyal problem olma derdi yok. Bir de buharlaşma yok.
- Belli yerlerde de aynen bir lavabo gibi, bu lavabonun altından giden suyu belli bir noktada topluyorsun. 2023’e kadar 150 yeraltı barajı yapmayı hedefliyoruz. Türkiye’nin yeraltı jeolojisi de buna çok müsait.
- Eylem planında ikinci olarak tasarrufa önem vereceğiz. Her şey bireyle başlıyor. 83 milyonun tasarruf etmesi gerekiyor. Suya artık bir mücevher ve altın gözüyle bakmamız lazım. Bugün bir problem yok ama 20 sene sonra problem olma ihtimali giderek artıyor. Bugün su kısıtı yaşayan ülkeler arasındayız, yarın su kuraklığı yaşayan ülkeler arasına girebiliriz.
- Üçüncü başlığımız, tarım ve hayvancılıkta tasarruf. Sulama çeşitleri var. Kanaldan suluyorsunuz, damla sulama var bir de bu sene yeraltında damla sulamaya çalışıyoruz. Bu Türkiye’de çok yaygın değil ama buna geçmek gerekiyor. Çünkü burada da yüzde 30-40 tasarruf var. Bu yöntemle kurak bölgeleri kolaylıkla tarıma kazandırabiliriz. Açık kanal sulaması Türkiye’de yüzde 70, kapalı sulama yüzde 30 ama artık yaptığımız sulamaların yüzde 94’ünü kapalı yapıyoruz.
- Belediyelerin de kayıp kaçak oranlarını düşürmesi gerekiyor. Bazı belediyelerde yüzde 80’e varan kayıp kaçak oranları vardı. Yani bu ne demek? Belediyelerin şebekelerindeki eski borular nedeniyle su size ulaşmadan kayboluyor. Şu anda belediyelerden bastığımız suyun yüzde 37’si boşa gidiyor, toprağa veriyor. Türkiye ortalaması bu. Büyük yatırımlar yerine bizim yapacağımız küçük rötuşlarla belediyelerin sorunu çözülebiliyor.
Yeraltı barajı nedir?
Yeraltı barajı, kurak ve yarı kurak bölgelerde suların, toprak yüzeyi altında depolayan baraj tipidir. Yeraltı suyunun akım doğrultusu yönünde bir baraj seti yapılarak, suyun akiferde biriktirildiği yapılardır.
Yeraltında gözenekli alanlarda, hidrojeolojik ve jeolojik şartların uygun olduğu alanlarda uygulanır. Yeraltı sularını depolamak veya miktarını artırmak için yapılır. Dar vadilerde, sığ ve taneli akiferlerde uygulanır. Bazen doğal akiferlerde uygulanır, bazende yapay akifer oluşturulur. Depolama alanının yeterli olduğu, beslenme koşulları uygun akiferlerde, geçirimsiz tabakaya kadar uzanan set yapılır, yeraltı suyunun akımı engellenip, birikmesi sağlanır. Biriken su kuyulardan pompa ile veya cazibe ile kullanım alanlarına ulaştırılır. Geçirimsiz set, beton, kil veya sentetik malzemeden yapılabilir.
Yapılan setler tamamen yeraltında veya bir kısmı yerüstünde olacak şekilde yapılabilir. Yer üstüne uzanan yapılar yeryüzünde de su tutarlar. Yerüstü barajlarının yapılamadığı, pahalıya mal olduğu, verimli olmadığı alanlarda uygulanır. Yerüstü barajlarından bazı açılardan üstündür. Şiddetli yağış, deprem gibi durumlarda yıkılma ihtimali yoktur. Taşınan alüvyonlarla dolmaz. Buharlaşma ile su kaybı yoktur, suyun kirlenme ihtimali daha düşüktür. Geçirimsiz set normal barajlara göre daha ince tutulur, ucuza mal olur. Yerüstü barajlarına göre bazı zayıf yönleri de bulunur. Akiferde birikecek suyu tespit etmek zordur. Depolanacak ve buradan elde edilecek su daha azdır. Su cazibeyle değil çoğunlukla pompaj ile elde edilir. Su kaçağını tespit etmek daha zordur.
Romalılar devrinde buna benzer teknikler daha küçük boyutlarda Sardinya ve Tunus’ta kullanılmıştır. Japonya, ABD, Meksika, Hindistan, Almanya, Fransa’da uygulamaları mevcuttur. Kuzeydoğu Afrika’da Brezilya’nın kurak bölgelerinde yaygındır.
Türkiye’de ilk örneği Çeşme’de deniz suyunun, tatlı su akiferine doğru ilerlemesini engellemek amacıyla yapılmıştır. 2003’te Yahşihan (Kırıkkale) ile Kalecik’te (Ankara) iki yeraltı barajı yapılmıştır. Yahşihan barajı geçirimsiz granit üstündeki alüvyon tabakasına kil çekirdekli toprak dolgulu inşa edilmiştir. Ankara, Elmadağ’ın içme suyunu karşılamak üzere Kargalı Deresi üzerine yerin 14 m altına Kargalı yeraltı barajı yapılmıştır.