Borsa İstanbul’da en yüksek portföy değerine sahip yabancı yatırımcı sıralamasında Katar, ABD’yi sollayarak tepeye yerleşti. ABD’li yatırımcılar 2020 üçüncü çeyrekte 5 milyar dolarını geri götürdü.
Kasım ayında Borsa İstanbul’un (BIST) yüzde 10’luk payı Katar devletinin yatırım fonu Katar Yatırım Otoritesi’ne satılırken, Borsa İstanbul’da da portföyü olan yabancı yatırımcılar arasında Katar, ABD’yi sollayarak birinci sıraya oturdu.
2020 yılının üçüncü çeyreği itibarıyla ABD’de yerleşik yatırımcıların BIST’teki portföy yatırımlarını yarıya yakın düşmesi dikkat çekti. BIST’te ABD’li yatırımcıların portföy büyüklüğü 2019 Eylül sonunda 12 milyar 517 milyon dolardan, bu yıl aynı dönemde 7 milyar 375 milyon dolara, İngiltere’nin portföy büyüklüğü 5 milyar 766 milyon dolardan 3 milyar 617 milyon dolara indi.
Cumhuriyet’te yer alan habere göre, 2020 Eylül itibarıyla 2019 sonuna göre yabancı yatırımcıların portföy değeri içerisinde Katar’ın payı yüzde 20’den yüzde 36’ya yükseldi. Bu dönemde Borsa İstanbul’da Katarlı yatırımcıların portföy büyüklüğü 13 milyar 669 milyon dolara çıktı, geçen yıl aynı dönemde bu rakam 5 milyar 735 milyon dolardı. Bu yılın üçüncü çeyreğinde ABD’nin payı yüzde 26’dan yüzde 20’ye, İngiltere’nin payı ise yüzde 14’ten yüzde 10’a geriledi. 2019 yılı sonunda dördüncü sırada yer alan Birleşik Arap Emirlikleri’nin ise yatırımlarıyla bu dönemde ilk 15 ülke arasına girememesi dikkat çekti. Listede İngiltere üçüncü, Lüksemburg dördüncü, İrlanda beşinci Hollanda altıncı ve Cayman Adaları yedinci sırada yer alıyor.
Yabancı payı yüzde 48’e indi
Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) ile TÜYİD Yatırımcı İlişkileri Derneği’nin Ocak-Eylül 2020 Borsa Trendleri Raporu’na göre, üçüncü çeyrekte Borsa İstanbul’da 1.7 milyar dolar net yabancı satışı yaşandı. Yabancı yatırımcıların piyasa değerindeki payı ise 2020 Eylül sonu itibarıyla son dönemlerin en düşük seviyesi olan yüzde 48’e geriledi. Yabancıların elindeki hisse senetlerinin toplam değeri 293 milyar TL oldu.
2019’un ilk çeyreğinde Borsa İstanbul’da ABD’de yerleşik 1.243 adet yatırımcı toplam yabancı yatırımların yüzde 31’ine sahipti. Katar ise aynı dönemde 1 milyar 970 milyon dolar ile sadece yüzde 5 pay ile 5. sırada yer alıyordu.
6 puanlık düşüş
Ocak-Eylül 2020 Borsa Trendleri Raporu’nda şu tespitlere yer verildi:
- İkinci çeyrek sonunda azalan BIST TÜM’deki yabancı yatırımcı sayısı bu yılın üçüncü çeyrekte artış göstererek 2020 yılı Eylül sonunda 11 bin 222 adet oldu. muştur. Eylül 2020’de bir önceki yıl aynı döneme göre en fazla yabancı yatırımcı sayısı artışı 1.645 yatırımcı ile BIST TÜM endeksinde görüldü.
- Yabancı yatırımcıların BIST TÜM işlem hacmindeki payı 2020’nin üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre 6 puan birden düşerek yüzde 21 seviyesine geriledi.
- Eylül 2020 sonunda Borsa İstanbul’daki toplam yatırımcı sayısı 2019 yıl sonuna göre artarak 1 milyon 761 bin 538 adet oldu.
- Yabancı yatırımcılar içinde 8 bin 622 adete karşılık gelen pay gerçek kişilere ait yüzde 24’lük pay ise kurumsal yatırımcılara ait.
Tamamen iktisat dışı yaklaşım
Cumhuriyet yazarı ve Kadir Has Üniversitesi Ekonomi Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Erinç Yeldan, Katar’ın portföy yatırımlarında payının artmasıyla ilgili “Katar sermayesi birden bire Türkiye’ye gelmedi. Tamamen iktisat dışı yaklaşımlarla, resmi olan ya da olmayan, kayıtlı ya da kayıtsız, AKP’nin sunduğu ayrıcalıklarla da alakalı olarak Katar sermayesinde artış var” dedi.
Yeldan’a göre, Türkiye’nin 2018’den beri yaşadığı ekonomik krizle birlikte uluslararası yatırımcılar gözündeki cazibesi hızla düşmeye başladı. Prof. Dr. Yeldan, Hükümetin uluslararası sermayeyi kast ederek bir ‘hayali düşman’ yaratan söylemleri bulunduğunu vurgulayarak, “İster yerli ister yabancı yatırımcı olsun, güvenilir bir ekonomik sistem arar. Sermaye uzun vadeli planlar yapabilmek için ülkelerde makro ekonomik istikrar, bağımsız çalışabilen kurumlar ve her şeyden önce hukukun üstünlüğünü görmek ister” diye konuştu.
5 milyar dolar seviyesine geriledi
Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı sermaye girişi de 2015’te 19 milyar dolar civarındayken bu yılın ocak-eylül döneminde 5 milyar dolar seviyesine geriledi.
Wall Street Journal gazetesi ise, 2020’nin ilk yarısında yabancı yatırımcıların TL tahvil piyasasından çıkışlarının 7 milyar doları aşarak rekor kırdığını yazdı. Gazete, Borsa İstanbul’da yabancı payının 16 yıl sonra ilk kez yüzde 50’nin altına düştüğünü ifade etti.