Sprey, yani “nazal” aşı uzmanlara göre büyük umut vaat ediyor. Zira şu ana kadar geliştirilen aşılar virüsün bulaşmasını önlemiyor, hastalığın hafif atlatılmasını sağlıyor. Ama virüsün girdiği burundan ya da ağızdan uygulanan sprey aşının bulaşı engellemesi bekleniyor. Prof. İsmail Balık, “Bu da salgını bitirebilir” diyor.
Bir yılı aşkın süredir tüm dünyayı etkileyen yeni tip koronavirüs (Covid-19) için çeşitli ülkeler tarafından geliştirilen aşılar büyük umut oldu. Ancak bu aşılar bulaşmayı önlemiyor, hastalığın çok daha hafif atlatılmasını sağlıyor. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın Türkiye’de klinik çalışmalarının başlayacağını duyurduğu sprey aşıların ise bulaşmayı önleyeceği tahmin ediliyor.
Hürriyet gazetesinden Meltem Özgenç’in haberine göre Ankara Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları Bölümü Öğretim Üyesi Prof. İsmail Balık sprey, yani ‘nazal’ aşıların sağlayacağı avantajları şöyle anlattı:
- Solunum yolu virüsleri, burun ve ağız mukozası yoluyla vücuda girerler ve bağışıklık sistemimiz bu virüslerle mücadeleyi ilk giriş noktası olan burnumuzdaki fiziksel bariyerlerler, yani silyalar (kılsı yapı), ikinci olarak lokal bağışıklık faktörleriyle sürdürürler. İşte sprey aşı burada devreye girecek.
- Bu aşı burundan, yani virüsün doğal yoldan girdiği yerden verildiğinde, bağışıklık sistemi lokal antikorları oluşturuyor. Bu lokal antikorlar virüs ile karşılaştığımızda daha burun ve ağız aşamasındayken virüsün vücuda yayılmasını engelliyorlar. Bu nedenle sprey (nazal) aşılar, şu andaki aşıların yapamadığını da yapıyor. Yani virüsün bulaştırılmasını da engelliyorlar.
- Şu anki aşılar kas yoluyla verildiği için sadece genel antikor oluşturuyor. Genel antikor oluşturduğu için de virüsün vücuda alınması tam engellenemiyor. Virüs girdiğinde bu aşılarla hastalık ve ağır hastalık yapması engelleniyor. Vücudun içinde yayılmasını engelliyorlar. Ama kişinin burnunda ve boğazında virüs bulunduğundan bu kişiler virüsü başkasına bulaştırabiliyorlar.
“Teorik olarak başarılı”
- Bu nedenle sprey aşılar teorik olarak salgını önlemede çok daha yüksek başarı beklenen bir aşı çeşididir. Tabii ki faz çalışmalarının sonunda ne kadar etkili olacağı görülecek, çünkü bu teorik olarak böyle. Az sayıda da olsa sprey aşı denemeleri var. Ancak sprey aşı başarılı olursa salgını sonlandırmada en etkili olacak aşı tipidir.
- Aşıların kimlere uygulanacağı ile ilgili konu klinik araştırmalarla belirlenir. Teorik olarak sprey aşı her yaş grubuna kullanılabilir. Burundan püskürtme metodu ile yapılabilir.
“Herkes kendine yapabilir”
- Kişi kendine de uygulayabilir. Klinik çalışmalar sırasında görülecektir. Buruna mı, boğazın arkasına mı püskürtülecek yoksa ikisine birden mi, bu çalışmalar sonucunda ortaya çıkacak.
Taşıması, saklaması kolay
Sprey aşının uygulama için basit bir aparatta olması bekleniyor. Taşıma ve saklama koşullarının da diğer aşılara göre çok daha kolay olacağı tahmin ediliyor.
Prof. Balık, sprey aşı çalışmasının Türkiye’de yapılmaya başlandığını söyledi:
“Türkiye’de çok sayıda farklı tipte aşı çalışması var. Sprey aşı da bunlardan biri. Aşı tipleriyle ilgili dünyada yapılan denemelerin tümü Türkiye’de de yapılıyor. Aşı tiplerinin çeşitliliği açısından en fazla çalışmanın yapıldığı ülkelerden biriyiz. Ama maalesef hala üretime geçecek aşamada olan, faz çalışmaları bitmiş olan aşımız yok. Üretim hedefine en yakın aşı Kayseri’de başlatılan inaktif aşı. Sonbaharda üretime geçebilecek durumda olacağını düşünüyorum.”