Hangi ülkeler, yerel meclis ve uluslararası kuruluşlar 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanımlıyor? Sözde soykırım iddiaları konusunda hangi ülke nerede duruyor? İşte “soykırım” tartışmasında ülkelerin tavırları…
ABD Başkanı Joe Biden, 1915 olaylarının yıldönümünde yayımladığı açıklamada ‘soykırım’ sözcüğünü kullandı. Biden açıklamasında, “Her yıl bugün, Osmanlı döneminde yaşanan Ermeni soykırımında ölenleri anıyoruz” dedi. ABD Başkanı’nın açıklaması ile birlikte hangi ülkelerin, uluslararası kuruluşların, eyalet ve bölge meclislerinin sözde soykırımı tanıdığı merak edilmeye başlandı.
Cumhuriyet’te yer alan habere göre, tarihsel olarak sözde soykırım fikrini Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’na taşıyan ilk ülke Güney Kıbrıs Rum Kesimi iken Uruguay, 1915 olaylarını ‘soykırım’ olarak tanıyan ilk ülkedir.
Tanıyan bazı uluslararası kuruluşlar
- Katolik Kilisesi
- Avrupa Parlamentosu
- Avrupa Konseyi
- Avrupa Yeşiller Partisi
- Amerikan Yahudi Komitesi
Tanıyan ülkeler
- ABD, Almanya, Arjantin, Avusturya, Belçika, Bolivya, Brezilya, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Ermenistan, Fransa, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY), Hollanda, İsveç, İsviçre, İtalya, Kanada, Litvanya, Lübnan, Lüksemburg, Paraguay, Polonya, Portekiz, Rusya, Slovakya, Şili, Suriye, Uruguay, Vatikan, Venezuela, Yunanistan
Tanımayan çeşitli ülkelerin pozisyonları
Çin
- Çin, Ermenistan ve Ermeni diasporasının 1915 olaylarına ilişkin iddialarını ‘soykırım’ olarak tanımamaktadır.
İran
- Türkiye ve Azerbaycan tarafından adeta abluka altında tutulan Ermenistan’ın başlıca ticaret ortağı olan İran, Türkiye ile ilişkileri koruma ihtiyacı nedeniyle Ermeni Soykırımını resmen kabul etmemiş, ancak Dağlık Karabağ gibi birçok bölgesel konuda Ermenistan’ın yanında yer almıştır. Tahran yerel idaresi sözde soykırımı tanımaktadır.
- İran Devlet Başkanı Muhammed Hatemi gibi çok sayıda İranlı lider, Erivan’daki sözde soykırım anıtını ziyaret etmiştir. 2010 yılında ise İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı Hamid Baghaei, Türkiye’yi soykırım iddiaları nedeniyle kınamış, bu durum iki ülke arasında krize neden olmuştur.
İsrail
- İsrail, birkaç gerekçeye bağlı olarak Ermeni iddialarını resmi anlamda tanımıyor, doğrusu İsrailli liderler bunu inkâr da etmiyor. Bu durum birkaç faktöre dayanıyor ancak şüphesiz aralarında en önemlileri İsrail’in Türkiye ve Azerbaycan ile ilişkileri.
- Öte yandan, eski İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres, Dışişleri Bakanı olduğu dönemde, “Holokost (Yahudi Soykırımı) ile Ermeni iddiaları arasında benzerlik yaratma girişimlerini reddediyoruz. Holokost benzeri bir şey olmadı. Ermenilerin yaşadıkları bir trajedi, soykırım değil” ifadelerini kullanmıştı.
- Buna karşın İsrail Parlamentosu Eğitim, Kültür ve Spor Komitesi 1 Ağustos 2016’da sözde soykırımı tanıdığını duyurdu ve İsrail hükümetini de tanımaya davet etti.
Mısır
- Mısır Cumhurbaşkanı Abdül Fettah el-Sisi, Şubat 2019’daki Münih Güvenlik Konferansı sırasında sözde soykırımı tanıdığını açıkladı ve Mısır tarafından resmen tanınacağını duyurdu.
Suudi Arabistan
- Suudi Arabistan-Türkiye ilişkilerindeki bozulma, ülke içinde sözde soykırımın tanınması yönündeki çağrıların artmasına neden oldu. Bu süreçte Suudi Arabistan’ın Lübnan’daki büyükelçisi ülkedeki sözde ‘Ermeni Soykırımı’ anıtını ziyaret etti.
- Suudi Arabistan, tarihsel olarak, soykırım iddiaları konusunda Türk tezlerini desteklemiş ve dünyada Ermenistan’ın bağımsızlığını tanımayan birkaç ülkeden biriydi, ancak Türkiye ile arasındaki artan gerilim bu konuda da farklı bir yönelime girmesine sebep oldu.
Birleşik Arap Emirlikleri
- Abu Dabi Emirliği, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) içinde sözde soykırımı açıkça kabul eden ilk emirlik oldu.
Sözde soykırımın inkarını cezalandıran ülkeler
Fransa
- Fransız Ulusal Meclisi sözde soykırımın inkârı için bir yıl hapis veya 45.000 avro para cezası öngörüyor.
Yunanistan
- Sözde soykırımın reddi Yunanistan’da suç sayılıyor. Reddedenler 3 yıla kadar hapis ve 30.000 avroyu geçmemek üzere para cezasına çarptırılıyor.
GKRY
- Güney Kıbrıs Rum Yönetiminde sözde soykırımın reddi suç sayılıyor
İtalya
- İtalya’da sözde soykırımın reddi suç sayılıyor. Reddedenler 3 yıla kadar hapis ve para cezasına çarptırılıyor.
Slovakya
- Slovakya’da soykırımın reddi suç sayılıyor, reddedenler 5 yıla kadar hapis cezasına çarptırılabiliyor.