İHD’nin talebiyle 68 ilde KONDA’nın yaptığı araştırmaya göre, toplumun yüzde 69’u adalet sistemine güvenmiyor. ‘‘İnsanlar düşünceleri nedeniyle hapishanelere konuyor’’ düşüncesine katılım yüksek.

İnsan Hakları Derneği’nin talebiyle 68 il ve 383 ilçede 3285 katılımcıyla KONDA Araştırma Şirketi tarafından yapılan Türkiye’de Hapishaneler ve Mahpuslar Algısı Araştırması’nın sonuçları 7 Ekim 2021 11:00’de İHD Genel Merkezi’nde basın toplantısı aracılığıyla kamuoyuyla paylaşıldı.

Dokuz bölüm ve 60 sayfadan oluşan raporda toplumun adalet sistemine bakışı, hapishanelerde ayrımcılık ve kötü muameleye dair görüşleri derlendi.

Araştırma sonuçlarına göre, katılımcıların yüzde 39’u genel olarak mahpuslara davranışın kötü veya çok kötü olduğunu düşünüyor, yüzde 26’sı ise mahpuslara genel olarak iyi veya çok iyi davranıldığı düşüncesine sahip. Mahpuslara genel davranışın ne iyi ne de kötü olduğunu belirtenlerin oranı ise yüzde 35.

Mahpuslara sunulan sağlık hizmetinin kötü veya çok kötü olduğunu düşünenlerin oranı yüzde 32 iken iyi veya çok iyi olduğunu düşünenlerin oranı yüzde 37. Mahpuslara sunulan sağlık hizmetini ne iyi ne de kötü olarak yorumlayanların oranı ise yüzde 30. Mahpusların kültürel ve sosyal haklara erişimini kötü veya çok kötü olarak değerlendirenlerin oranı yüzde 43, iyi veya çok iyi olarak değerlendirenlerin oranı ise yüzde 27.

Katılımcıların yüzde 44’ü “hijyen koşulları kötü” dedi

Anket sorularını cevaplandıran katılımcıların yüzde 44’ü hapishanelerin temizlik ve hijyen koşullarının kötü veya çok kötü olduğunu ifade ederken iyi veya çok iyi olduğunu düşünenlerin oranı yüzde 25. Bu konuda cevap verenlerin yüzde 30’u hapishanelerin temizlik ve hijyen koşullarını ne iyi ne de kötü olarak değerlendirdi.

Toplumun çoğunluğu, insanların düşünceleri nedeniyle tutuklandığını düşünüyor

Katılımcılara okunan beş cümleye 1 ile 5 arasında ne kadar katıldıklarını sorulduğunda toplum genelinde ‘‘Hapishaneler insanları iyileştiriyor, rehabilite ediyor’’ fikrine verilen ortalama puan 2,02 oldu.

‘‘Hapishanede hak ihlaline maruz kalan insanlar haklarını arayabiliyor’’ düşüncesine de ortalama 2,56 puan verilerek toplum nezdinde genel olarak bu cümleye katılmama eğilimi olduğu görüldü.

Toplumun en çok katıldığı düşünce ise ‘‘Mahpusların ailelerinin yaşadıkları yere yakın hapishanelere konulması’’ oldu. Toplum bu fikre 5 üzerinden ortalama 3,92 puan verdi.

‘‘Türkiye’de insanlar düşünceleri nedeniyle hapishanelere konuyor’’ düşüncesine ise 5 üzerinden ortalama 3,75 bir katılma eğilimi olduğunu görüldü.

Daha spesifik bir konu olan ‘‘Hapishanede kalan insanlara kötü muamele ediliyor’’ konusunda ise toplum genelinde ortalama 2,97 puan verildi.

“Fikir ayrılığının keskin olması, kutuplaşmanın arttığını gösteriyor”

Araştırmaya göre toplumun yüzde 69’u Türkiye’deki adalet sistemine güvenmediğini, yüzde 31’i ise güvendiğini söyledi. Yakını tutuklananlarda bu oran yüzde 76’ya çıkarken yakının başına böyle bir olay gelmeyenlerin yüzde 68’i adalet sistemine güvenmediğini belirtti.

Raporda bu veriyle ilgili, “İnanç seviyesi ve muhafazakârlık arttıkça adalet sistemine duyulan güvenin de arttığını söylemek mümkün. Modernlerin sadece yüzde 14’ü adalet sistemine güven duyduğunu belirtirken bu oran Geleneksel Muhafazakârlarda yüzde 30, Dindar Muhafazakârlarda ise yüzde 53. Dinin tüm gereklerini yerine getirenlerin arasında adalet sistemine güvenenlerin oranı yüzde 55 iken ateistler arasında bu oran sadece yüzde 4” denildi ve “Toplumun birbirine zıt kesimlerinin arasındaki fikir ayrılıklarının bu kadar keskin olması, siyasal ve toplumsal kutuplaşmanın arttığını gösteriyor” yorumu yapıldı.

Katılımcıların yüzde 26’sı çıplak arama yapıldığını düşünüyor

Son zamanlarda sık sık gündeme gelen çıplak arama konusu ise genel olarak toplumun belirgin bir fikrinin olmadığı ve net olarak bu durumun yaşanıp yaşanmadığına katılma veya katılmama eğilimi göstermediği bir konu oldu. Toplumun yüzde 26’sı hapishanelerde çıplak arama uygulamasının yapıldığını düşünürken, yüzde 21’i ise böyle bir durum olmadığını düşünüyor. Bu konuda görüş bildirmeyenler ise toplumun yüzde 42’sini oluşturuyor.

En çok kadınlar haksızlığa uğruyor

Toplum genelinde en fazla haksızlığa uğradığı düşünülen gruplar sırasıyla kadınlar, gazeteciler, siyasi muhalifler, Kürtler ve Aleviler oldu. Toplumun yüzde 42’si Türkiye’de en çok haksızlığa uğrayan grup olarak “kadınlar”ı işaret ediyor. Kadınların ardından yüzde 35 ile “gazeteciler”, yüzde 33 ile ise “siyasi muhalifler” geliyor. Görüştüğümüz kişilerin en az haksızlığa uğradıklarını düşündükleri gruplar yüzde 9 oranıyla “Sünniler”.