Sağlığa Evet Derneği Başkanı Prof. Elif Dağlı, elektronik sigara sıvılarının kısa ve uzun dönem etkileri bilinmeyen on binlerce kimyasal içerdiğini belirterek, “Araştırmalar elektronik sigaraların akut zararlarının sigaralardan çok daha fazla olduğunu gösteriyor” dedi.
Son zamanlarda tütün endüstrisinin Türkiye’de elektronik sigara ve yeni ürünler kategorisinde yatırımlarına ilişkin haberlerin basında artarak yer aldığına dikkati çeken Sağlığa Evet Derneği, bu tuzağa düşülmemesi için uyarılarda bulundu.
Dağlı, “Yeni ürünlerin de eskileri gibi bağımlılık yaptığını ve öldürücü olduğunu hatırlatıyor ve bu ürünlere ilişkin mevzuat yürürlüğe girmeden, üretim, piyasaya arz ve satış izinleri alınmadan acilen durdurulmasını talep ediyoruz” ifadesini kullandı.
E-sigara büyük kandırmaca
Geçtiğimiz aylarda Avrupa Pediatri Akademisi’nin çocuklar ve ergenler için, artan elektronik sigara tehdidine karşı durum raporu yayınladığını belirten Dağlı, şunları kaydetti: “Elektronik sigara sıvıları kısa ve uzun dönem etkileri bilinmeyen on binlerce kimyasal içermektedir. Nikotin içermeyen elektronik sigaralar da kanser, iltihap yapıcı, bağışıklık baskılayıcı kimyasallar taşımaktadır. Araştırmalar elektronik sigaraların akut zararlarının sigaralardan çok daha fazla olduğunu göstermiştir. Elektronik sigaralar çocuklar ve ergenler için nikotin bağımlılığının giriş kapısıdır. Endüstri elektronik sigaralara çocuk ve ergenlerin kullanımını arttırmak için aromalar katmaktadır. Ayrıca bu ürünlerin cihazları esrar başta olmak üzere başka kimyasalların nefes yoluna çekilmesi için de kullanılmaktadır.”
“En kapsamlı ve yüksek maliyetli lobicilik”
Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi Yürütme Kurulu üyesi Doç. Osman Elbek, endüstrinin geçmişte olduğu gibi, yüksek kârlılığını sürdürmek dışında başka hiçbir amacının bulunmadığını belirterek, stratejilerini anlattı:
- “Elektronik sigarayla ısıtılan tütün ürünü pazarlamasının altında, küresel sigara piyasasının küçülme trendine girmesi ve tütün kontrolü önlemlerinin etkisiyle, sigaradan uzak durma eğilimlerinin artması bulunmaktadır. Endüstri, bu trendleri tersine çevirmek için, yıpranan itibarını onarmak, tütün kullanımını yeniden normalleştirmek, hükümetleri zarar azaltım stratejisine ikna etmek ve bundan sonra siyasi süreçlere dahil olmak üzere, tarihinin en kapsamlı ve yüksek maliyetli lobicilik girişimini başlatmıştır.”
Her dönem başka bir strateji
1950’lerde filtreli sigaralar, 1960’lar ve 1970’lerde düşük katranlı ve düşük nikotinli sigaralar, 1990’larda özel filtreli sigaralar için benzer senaryolar yazıldığını hatırlatan Elbek, şöyle sürdürdü:
- “Aldatıcı ve yanıltıcı veri ve bilgiler kullanılarak, filtreli sigaraların ve ‘light’ sigaraların daha az zarar iddiasıyla reklam ve tanıtımı yapılmıştı. Bu ürünlerin daha az zararlı olmadığı, tüketicide telafi kullanım davranışına neden olduğu, endüstrinin bu yöndeki kendi bulgularını kasıtlı olarak gizlediği, yıllar sonra kanıtlanabilmiş, ancak ürünler bu şekilde pazarlanmaya devam ederek onulmaz zararlar ve kayıplara neden olmuştu.”
“Türkiye hedef tahtası”
Sağlığa Evet Derneği Yönetim Kurulu üyesi Tanzer Gezer, piyasa hacmi ve jeopolitik öneminin Türkiye’yi endüstrinin hedef tahtasına oturtmakta olduğunu söyledi.
Gezer, endüstrinin Türkiye’de adım adım yürüttüğü çalışmaların izini sürdü:
- “Ürünleri Türkiye piyasasına sokmak için yürütülen lobiciliğin izleri, 2017 yılında ürünlere üretim izni verilmesi için torba kanun taslağına madde eklenmesi, KKTC’nin sıçrama tahtası olarak kullanılması, Euromonitor’ün en büyük ısıtılmış tütün ürünü pazar tahmini sıralamasında Türkiye’yi üçüncü sırada göstermesi, 2018 yılında devam eden pazarlıklar hakkında bilgi paylaşılması, 2019’da endüstrinin İstanbul Diyalogları adı altında sağlık çalışanlarına yönelik toplantı daveti yapması, 2020’de endüstri kaynaklı hibeyle TEPAV’a proje sipariş edilmesi, 2021’de TEPAV’ın bu amaçla bir rapor yayınlaması ve toplantı düzenlemesi ve en son olarak ulusötesi bir tütün firmasının Türk ortağından ayrılarak yeni bir ortakla elektronik sigara yatırımı yapacağına dair kulis haber ile başka bir tütün firmasının yeni kategori ürünlerin üretimi için Samsun’da yeni bir yatırım hazırlığı içinde olduğuna dair açıklamasında görülmüştür.
- Endüstri elektronik sigaraların tütün ürünü olmadığına dair söylemlerine bazı ülkelerde devam etmektedir. Önümüzdeki günlerde elektronik sigaraların ihracata yönelik üretimi, tütün ürünleri statüsünden çıkartılarak düşük vergilendirilmesi ve iç satışına izin verilmesi hususları Türkiye gündeminde de olabilir. Son günlerde endüstrinin kamuya açık şekilde ‘üretimi yasak ürünü üreteceğini beyan etmesi’ çok dikkat çekmiştir. Bu yaklaşım, Dünya Sağlık Örgütü’nün Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi’nin 5.3’üncü maddesinin ‘Taraflar, tütün kontrolü ile ilgili halk sağlığı politikalarını hazırlayıp uygularken, bu politikaları, tütün endüstrisinin ticari ve diğer çıkarlarından koruyacaklardır’ ibaresine ters düşmektedir.”