Türk-İş’in çalışmasına göre, Ocak ayında gıda fiyatları aylık yüzde 3,71, yıllık yüzde 59,67 arttı. Aynı ayda açlık sınırı 4.249,95 TL (Önceki 4.013,26 TL), yoksulluk sınırı 13.843,50 TL (Önceki 13.072,51 TL) olarak gerçekleşti.
Türk-İş’in 2022 Ocak ayı Açlık ve Yoksulluk Sınırı Araştırması’na göre, ithalata bağımlılığı yüksek tarımsal girdilerdeki artışlar ve piyasadaki yüksek enflasyon beklentisi nedeniyle gıda fiyatları bu ay artmaya devam etti. 16 Aralık 2022’de Cumhurbaşkanlığında gerçekleşen basın toplantısında net yüzde 50 oranında artışla 4.253,40 TL olarak ilan edilen yeni yıl asgari ücreti, yaklaşık altı hafta sonra (yılın ilk ayında) dört kişilik hanenin sağlıklı ve dengeli beslenmesini sağlayan gıda harcaması tutarı olan açlık sınırı ile aynı seviyeyi tekrar yakaladı.
Araştırma sonuçlarına göre;
- Dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 4.249,95 TL’ye,
- Gıda harcaması ile giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı (yoksulluk sınırı) 13.843,50 TL’ye,
- Bekâr bir çalışanın ‘yaşama maliyeti’ ise aylık 5.587,79 TL’ye yükseldi.
Aralık ayında ayrıntıları kamuoyuna ilan edilen ”kur korumalı TL vadeli mevduat“ programı ile dövizde sert bir düşüş yaşansa da haftalar içinde Türk Lirası yeniden değer kaybetmeye başladı ve 2021’in Aralık ayı itibariyle gıda sepetinin genelinde yüksek artış gözlemlenmişti. Ancak daha sonraki günlerde, takip edilen bazı ürünlerin fiyatında gerileme olurken bir kısmının fiyatı değişmedi. Döviz kurlarının son büyük zirvesinden sonra geçen ay %25’e yakın bir artış gören gıda fiyatlarında, yeniden değer kazanan Türk lirasının olumlu etkisi market ve pazarlara neredeyse hiç yansımadı. Ülkenin en önemli gündemi, bu ay da arka arkaya gelen fiyat artışları oldu. Akaryakıta, elektriğe, doğalgaza, toplu ulaşıma gelen zamlarla işçi ve ailesinin önemli ve çoğu zaman tek geliri olan asgari ücretle geçimi daha da zorlaştı.
Türk-İş’in verileri temel alındığında “mutfak enflasyonu”ndaki değişim Ocak 2022 itibariyle şu şekilde gelişti:
- Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcama tutarındaki artış bir önceki aya göre yüzde 3,71 oranında gerçekleşti.
- Son on iki ay itibariyle artış oranı yüzde 59,67 olarak hesaplandı.
TÜRK-İŞ hesaplamasında temel alınan ve doğrudan piyasadan derlenen fiyatlara göre, gıda ürünlerinde Ocak 2022 itibariyle gözlenen değişim -harcama gruplarına göre- şu şekilde oldu:
Süt, yoğurt, peynir grubunda;
- Süt fiyatlarında Ocak ayının ilk haftasında promosyon indirimler yapılsa da ay sonunda, geçen ay olduğu gibi tekrar litrede 12 TL seviyelerine çıktı. Peynir ve yoğurtta geçen ay gelen yüksek zamları, bu ay raflarda görece daha az yer kaplayan markaların sınırlı fiyat artışları takip etti.
Et, tavuk, balık, kurubaklagil, yağlı tohum ürünlerinin bulunduğu grupta;
- Dana kıyma, kuşbaşı et ve balık fiyatı az bir artış gösterirken kuzu kuşbaşı fiyatında yüzde 15’lik artış gözlemlendi. Balıklardan hamsinin fiyatı sabit kalırken diğer balık türlerinin fiyatlarında sınırlı değişimler gözlendi. Tavuk fiyatı sabit kaldı. Yumurtanın tanesi fiyat düşüşü ile 1,20 TL’ye kadar geriledi. Bakliyat ürünlerinden nohut ve yeşil mercimekte fiyat azalışları görüldü. Bunun yanında kırmızı mercimek ve kuru fasulyede -özellikle ithal olanlarda- bir miktar artış gerçekleşti. Bakliyat ürünlerinde son hafta itibariyle promosyon indirim gözlemlenmedi. Yağlı tohumlarda (sert kabuklu yemişler) ise sınırlı düzeyde bir fiyat azalışı tespit edildi.
Ekmek ve tahıllar grubunda;
- Ekmeğin fiyatında bu ay bir değişim gözlemlenmedi. Diğer yandan, önümüzdeki aylarda simitle birlikte ekmek fiyatlarında da –yükselen girdi maliyetleri nedeniyle- artış olması ihtimali kamuoyunda tartışılmaya başlandı. Bu harcama grubunda yer alan gıda kalemlerinden bulgurda fiyat sabit kalırken, pirinç, un ve irmikte az bir miktar fiyat artışı yaşandı. Dar gelirlilerin sıklıkla tükettiği makarnada artış yüzde 17 olarak gerçekleşti.
Taze sebze-meyve grubunda;
- Taze sebze-meyve ortalama fiyatları bu ay yine artış gösterdi. İçerisinde lahana, ıspanak gibi yeşil yapraklıların olduğu sebze kümesi ile maydanoz, kıvırcık gibi salata yeşilliklerinin olduğu sebze kümesinde artış etkili oldu. Ortalama yurttaşın sofrasında ağırlığı görece yüksek olan patatesin fiyatında bu ay bir miktar düşüş yaşanırken geriye kalan sebzelerin ortalama fiyatları bir miktar arttı.
- Her zaman olduğu gibi pazarda sıklıkla bulunan ürünler temel alınarak hesaplama yapıldı. Bu ay sert geçen kışın etkisiyle tezgâhlarda çeşitlilik azalmaya başladı. 19 sebze ve 5 meyve olmak üzere toplamda temel 24 üründeki fiyat değişimi hesaplamada dikkate alındı.
Temel yağ ürünlerinin bulunduğu grupta;
- Margarinin fiyatı sınırlı bir düzeyde artarken tereyağı fiyatında neredeyse artış olmadı. Ayçiçek yağı sabit kalırken zeytinyağında yüzde 11’lik bir artış oldu. Ancak raflarda ayçiçek yağı marka çeşitliliğinde azalış gözlemlendi.
Son grup içinde yer alan gıda maddelerinden;
- Siyah ve yeşil zeytin fiyatında değişim olmadı. Şeker, bal ve reçel fiyatlarında az miktarda artış gözlemlenirken pekmez fiyatındaki düşüş sınırlı oldu. Tuz fiyatı artarken baharatların ortalama fiyatı düştü. Çay fiyatı değişmedi. Ihlamurdaki fiyat düşüşü sınırlı oldu. Çeşitli salça markalarında indirim gözlemlendi. “