Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, şirketlere verilen garantiler tutmadığı için milyarlarca lira fark ödenen Yap İşlet Devret (YİD) modeli projeleri, “krediyle ev almaya”, fark ödemelerini ise “kredi taksidi”ne benzetti.
“Kamu özel işbirliği” (KÖİ) de denen bu tür projelerde işletici firmalarla yapılan sözleşmelerde günlük veya yıllık çeşitli araç geçişi ya da hasta sayısı gibi taahhütler veriliyor. Bu taahhütler tutturulamazsa devlet aradaki farkı işletici firmaya ödüyor. Ödemelerse, garantiler dövize endeksli olduğu için döviz bazında yapılıyor.
Çoğunlukla muhalefetin “beşli çete” diye andığı iktidara yakın şirketlerle imzalanan sözleşmelerse “ticari sır” sayıldığı için kamuoyuna açıklanmıyor.
“Bütçedeki kara deliğe” benzetilen bu projelerde sadece 2022’de garanti ödemeleri için yaklaşık 43 milyar liralık bütçe ayrıldı.
Dünya’ya konuşan Karaismailoğlu, projelerde “hesap hatası olmadığını” savundu. Ulaştırma bakanı şöyle devam etti:
- “Ülkemizde büyük bir altyapı açığı var, bütçe bunu kapatmaya yeterli değil. Alternatif finansman modeliyle bütçeye katkıda bulunuyoruz. Aslında burada yapılan hesap hatası değil, yapılan yatırımın ilgili yıla karşılık gelen tutarlardır. Yani bunu hata olarak karşılaştırmamak lazım. Buraya 10 birim yatırım yapmışsınız, bu yatırımın ne kadar sürede geri dönebileceğini hesaplıyoruz. Başka bir ifadeyle işletme sürecinde geri dönüşünün finansal modeli. Araç sayısı veriyorsunuz ama bunun ücret olarak karşılığına bakmak lazım. İstanbul-İzmir otoyolunda belirli dönemlerde sayının üzerine çıkıyoruz, Ankara-Niğde yolundaysa öngörülenin altında kalıyoruz. Sonuçta bu yatırım devletten para çıkmadan yapıldı. Devletin bütçesinden yapsaydık peşin verecektik. Bu krediyle ev araba almış gibi. Taksitle geri ödeme gibi düşünün. Proje belli, maliyet belli. Kamu bütçesinden ihale edip yapacaksınız, ya YİD ile KÖİ’yle yapacaksınız ya da dışardan kredi bulup devleti borçlandıracaksınız, belli sürede geri ödeyeceksiniz. Son demiryolu ihalelerini dış kredili yaptık.”