Maliyetlerin artması nedeniyle kamuya çalışan müteahhitler ihalelerden çekiliyor. Bedellerin piyasanın geride kalması nedeniyle okul ve hastane açığı oluşması, onarımların yapılamayacağı, yeni yol ve köprü inşalarının da mümkün olmayacağı ifade ediliyor.

Kamunun yap-işlet-devret modeli ile gerçekleştirdiği ihalelere ve Hazine tarafından verilen döviz garantili ödemelere yönelik tepkiler sürerken müteahhitler artan maliyet artışı nedeniyle iflas riski ile karşı karşıya.

Artan enflasyon nedeniyle hem tüketici hem üretici için gerekliliklerin karşılanması da imkansız hale geldi. 2022 Mart ayında Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre enflasyon yüzde 61,14 oldu. Üretici Enflasyonu verilerini gösteren Yİ-ÜFE Mart ayında yüzde 9,19 oranında artmış ve Yİ-ÜFE yıllık artış oranı yüzde 114,97 olarak gerçekleşmişti.

Bağımsız iktisatçıların oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) verilerine göre ise, Tüketici Fiyat Fiyat Endeksi (E-TÜFE) mart ayında yüzde 11.93 arttı. E-TÜFE’nin son 12 aylık artışı ise yüzde 142.63 olarak gerçekleşti.

Yüzlerce ihale iptal oldu

Sözcü’den Erdoğan Süzer’in haberine göre, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından her yılın başında tespit edilen birim fiyatlar kamuda yüzlerce ihalenin iptaline neden oldu. İhaleye çıkan kamu kurumları yaklaşık bedelle iş yaptıracak müteahhit bulamıyor. Firmalar yaklaşık değerin iki katına varan teklifler sununca çok sayıda ihale iptal edildi. İptal edilen işler arasında yol bakım ve onarımından hastane ve okul inşaatlarına kadar halkı yakından ilgilendiren bir çok kritik proje bulunuyor.

Aşırı yükselen inşaat maliyetleri yüzünden kamudan aldıkları işleri bitirmekte zorlanan, büyük çoğunluğu iflas riskiyle karşı karşıya kalan kamu müteahhitleri, yeni açılan ihalelere temkinli yaklaşıyor. Geçmişte, ihaleyi açan kurumun belirlediği yaklaşık bedelin altına inerek işi almaya çalışan müteahhitler son dönemdeki ihalelere ya teşekkür mektubu veriyor ya da yaklaşık bedelin 2-3 katı fiyat teklifi sunuyor. Kurumlar yaklaşık bedelin üzerinde gelen teklifleri değerlemeye alamayınca da ihaleler bir bir iptal ediliyor.

Fiyatlar piyasanın çok gerisinde

Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 2022 yılı için belirlediği temel inşaat malzemeleri birim fiyatları yılın daha üçüncü ayında piyasanın çok gerisine düştü. Örneğin hazır beton birim fiyatı bakanlık tarafından 590 lira açıklanırken mart sonunda hazır beton fiyatı bin 50 lirayı aştı. Aynı şekilde 13 bin 678 lira ilan edilen demir 16 bin 700 lira, 97 lira yazılan laminant parke 135 liraya ulaştı. Firmalar, yeni zamlardan endişe ettikleri piyasa fiyatları karşısında zarar etmemek için ihalelere yüksek fiyat veriyor. Sonuçta çok sayıda ihale iptal ediliyor.

Risk büyüyor

İptal edilen ihaleler arasında yurdun dört bir yanındaki okul, hastane, yol, köprü, kamu hizmet binası, millet bahçesi, yangına müdahale amaçlı orman yolu açılması gibi halkı yakından ilgilendiren kritik projeler de bulunuyor. İhalelerin yapılamaması halinde bozulan karayollarının onarılamayacağı, yeni yol ve köprülerin yapılamayacağı, okul ve hastane açığı oluşacağı ifade ediliyor.