Türkiye mahpus sayısı bakımından tarihinin en yoğun dönemini yaşıyor. 22 şehrin her birinin nüfusundan daha fazla kişinin parmaklıklar ardında olduğu cezaevlerinde, çok sayıda hak ihlali yaşanıyor. Kitap, dergi ve gazetelerin giremediği koğuşlarda bağımsız televizyon kanallarının izlenmesi de yasak. Yan flütün “tehlikeli madde” sayılarak içeri alınmaması ise cezaevlerinde yaşanılanların özeti oldu.
Hak odaklı haberleri ve hak ihlallerine ilişkin çalışmalarıyla tanınan Gazeteci Mehmet Kızmaz, cezaevlerinde yaşanan ihlallerin geldiği noktayı verilerle paylaştı. Twitter hesabındaki floodunda, cezaevlerindeki hak ihlallerini tablolarla gözler önüne seren Mehmet Kızmaz, akıl almaz, keyfi ve hukuksuz yasakları sıraladı.
Adalet Bakanlığı’na göre hapishanelerde 31 Mart 2022 itibariyle 314 bin 502 tutuklu ve hükümlü bulunuyor. Bu sayı, Türkiye’deki 22 şehrin her birinin ayrı ayrı nüfusundan daha fazla. Türkiye, en çok mahkum ve tutukluya sahip ülke bakımından Avrupa’da 2., dünyada ise 6. sırada yer alıyor. Her 269 kişiden birinin cezaevinde olduğunu Türkiye’de, 2021 itibariyle mahkum sayısı 2011’e göre yüzde 292 arttı.
İlk altı ay 506 ihlal
Tutuklu ve hükümlü sayısının her geçen gün arttığı cezaevlerinde; sürgün, yasak, kötü muamele, disiplin cezaları ve hak gaspları ise en çok yaşanılan hak ihlâlleri oluyor. Cezaevlerinden İnsan Hakları Derneği’ne (İHD), 2021 yılında 901, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na (TİHEK) da 2022 yılının ilk altı ayında 506 hak ihlali başvurusu yapıldı.
Muhalif medya yok
Yaşanılan hak ihlallerine karşı ailelerin ve avukatların, adli makamlara yaptıkları başvurular çoğu zaman reddedilirken tutuklu ve hükümlülerin dilekçeleri de işleme konulmuyor. Tutuklu ve hükümlüler, bazı hapishane idarelerinin AYM dahil birçok kurumun kararına uymayarak, ‘Burada farklı’ yanıtı verdiğini kaydediyor. Kitap, dergi ve gazetelerin alınmasına izin verilmediği kimi koğuşlarda Halk TV, TELE 1 TV ve KRT TV’nin aralarında bulunduğu bağımsız kanalların yayını da erişime kapalı. Tutuklu ve hükümlülerin, dışarısı ile en büyük iletişim aracı olan mektupların bazıları karalanarak engellenirken telefon yasakları da yaşanıyor.
Yan yana gelme
Ailelerin gönderdiği iç çamaşır, çorap ve havlu gibi kişisel eşyalar tutuklu ve hükümlülere verilmeyerek kantinden alınması isteniyor. Bu şekilde kantinler rant kapısına çevriliyor. Koğuşlarda “genel aramalar” adıyla kişisel eşyalar dahil birçok malzemeye ise el konuluyor. Tutuklu ve hükümlülerin kendi aralarında yaptıkları sohbet hakkı uygulanmayarak mahpusların yan yana gelinmesine izin verilmiyor. Bunun yanında hücre havalandırmaları da kısa tutuluyor. Tutuklu ve hükümlülerin talepleri dışında ailelerinden çok uzaktaki cezaevlerine gönderilmesi kamuoyunda tartışılan bir diğer konu.
Disiplin cezası hazır
Tutuklu ve hükümlülerin, yaşanılan hak ihlallerine karşı ‘slogan atma’ gibi başvurdukları tepkiler de disiplin cezalarına gerekçe oluyor. Tıpkı, hak ihlallerine karşı slogan attığı için sekizer kez ziyaretçi yasağı alan İzmir Buca 1 No’lu F Tipi Hapishanesinde bulunan Güven Usta gibi.
Muhtemelen şu an “özgürce” yemek yiyor,eğleniyor veya çalışıyoruzdur. ‘Dışarıda’kilere bunlar sıradan şeyler.Ya ‘içeride’ yaşayanlar için?Birkaç dakikanızı alarak ‘içeride’ yaşanılanlara bu sefer buradan dikkat çekmek isterim.
Cezaevleri yangın yeri:Hak ihlalleri hat safhada!⬇️ pic.twitter.com/Wihi1TgwN4
— Mehmet Kızmaz (@MehmedKizmaz) September 27, 2022
İşte tutuklu ve hükümlülerin gönderdiği mektuplarda yazdıkları bazı hak ihlalleri:
“Mektuplaşma yasak”
- Tekirdağ 1 No’lu F Tipi Kapalı Cezaevi Engin Gökoğlu: Kardeşimden gelen mektup, kendisine cezaevinden gönderdiğim ve bilgisayar çıktısını istediğim yazımdan dolayı verilmedi.
- Trabzon T Tipi Kapalı Cezaevi Sadık Tan: Hapishane içi ücretsiz posta gönderme hakkımız, mektuplaşmamız engelleniyor. Kitap alımlarımıza kota konuldu. Gazeteler verilmiyor.
“Bizim işimiz değil”
- Van Yüksek Güvenlikli Cezaevi Murat Kaymaz: Kitap, dergi, gazete gibi süreli-süresiz yayınlardan yararlanmamız “bizim işimiz değil” denilerek engelleniyor. Halk TV ve Tele 1’i izleme hakkımız engelleniyor. Haftalık 10 saat olan sohbet hakkımız tam olarak uygulanmıyor. Bazen hastane sevkleri yapılmıyor. Hastane sevki normal ring aracı yerine jandarmanın hücreli ring aracıyla yapılıyor. halktv.com.tr muhabiri Seyhan Avşar’a göndermek istediğimiz hak ihlalleri mektubu içinde “eşkıyalık” ifadesi yer aldığı için engellendi. Kimi zaman ücret karşılığı çalışılan işten yoksun bırakılıyoruz. Ağırlaştırılmış müebbet hükümlüsü olmamıza rağmen aralarında birçok hastalığı olan yedi kişiyle birlikte aylardır tek kişilik hücrelerde tutuluyoruz. Sevk taleplerimiz “iyi halli değil” denilerek işleme konulmadı.
“Yemek yemek değil”
- Kocaeli Kandıra 1 No’lu F Tipi Cezaevi Gülay Efendioğlu: Kitap almamıza sınırlama getirildi. İki ayda sadece üç kitap almamıza karar verildi. Sohbet hakkı engelleniyor. Telefon hakkı gasp ediliyor. Fotokopi, bilgisayar çıktısı verilmiyor. Ailelere gönderilen bazı mektuplar karalanıyor. Komodinlerimize el konuldu. Yemeklerde ciddi hijyen ve yetersizlik sorunu yaşanıyor. Zeytinler küflenmiş oluyor ve içinde kurt çıkıyor. Yemeklerin içinde poşet parçaları, saç, taş, ip çıktı. Gazetecilere göndermiş olduğum mektup engellendi.
“Kim bu grup?”
- Bolu F Tipi Kapalı Cezaevi Veysel Şahin: Hapishane personeli olmayan bir grup hücrelerimize girerek kitaplarımız, dergilerimiz, çalışmalarımız ve mektuplarımız dahil birçok eşyamızı aldı. Karşı çıktığımız için darp edildik. Herhangi bir toplatma kararı vs. olmamasına rağmen dergiler verilmiyor. Başka cezaevlerinde bulunan tutukluyu ziyaret eden arkadaşımızın bizimle görüşmesi engelleniyor.
“Sohbet yok tekke var”
- İzmir Buca 1 No’lu F Tipi Kapalı Cezaevi Güven Usta: Hücrede en fazla 20 kitap bulundurmamıza izin veriliyor.
Herhangi bir dergi-yayın takip etmek, satın almak yasak. Abonesi olmamıza rağmen verilmiyor. Özellikle İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’yu eleştiren yazılar bu yasağa neden oluyor. Posta yolu ile gelen her türlü fotokopi yasak. Hakkımızı talep ettiğimiz için ziyaretçi yasağı, hücre cezası gibi disiplin cezaları alıyoruz. Su kullanımına kota getirildi. Hapishane içi ücretsiz posta göndermemiz engelleniyor. Haftada 10 saatlik sohbet hakkımız üç saat olarak uygulanıyor. Sohbet hakkımız yok sayılırken hapishane idaresi Kuran kursları düzenleyip hapishaneyi tekkeye çevirdi. Daha önce koğuşta bulundurulan akort ve tansiyon aletleri alındı. Akort cihazı, bant, müzik aletleri ve ayakkabı boyası dahil birçok şey yasaklandı. İstediğimiz el işi malzemelerin dış kantinde alınmasına izin verilmiyor. Ailemizin yaptırdığı ve posta yolu ile gelen havlu, iç çamaşır, çorap vs. “kantinde satılıyor” denilerek el konulup verilmiyor.
“Flüt tehlikeli madde”
- İzmir Aliağa Şakran 1 Nolu T Tipi Kapalı Cezaevi Yasin Karasulu: Bana gönderilen yan flüt “tehlikeli madde” olarak değerlendirilip verilmiyor. Halk TV, KRT TV ve Tele 1’in yayına açılmasına izin verilmiyor. Toplatma kararı vs. bulunmayan dergiler verilmiyor. Kantinde bulunmasına rağmen kalemtıraş satılmasına izin verilmiyor. Dijital saat kullanımı yasak. Hücrede 10 kitaptan fazlasını bulundurmamıza izin verilmiyor. İdare tarafından verilmesi gereken çarşaf, pike vb. eşyalar verilmiyor.
“Gözlük verilmedi”
- İzmir 2 Nolu F Tipi Kapalı Cezaevi Gökhan Gündüz: Kitap yayın, sohbet hakkımızı istediğimiz için ziyaretçi yasağı alıyoruz. İdare yakın ve daimi gözlüklerinin yedeklerini vermedi.
- Bolu F Tipi Kapalı Cezaevi Emrah Doğan: En yakın arkadaşlarımız ve üçüncü derece akrabalarımız da “arkadaş” kategorisine girmesine rağmen görüşe izin verilmiyor.
Kendi gönderdiği yazıyı alamadı
- Kırıkkale Hacılar F Tipi Kapalı Cezaevi Resul Kocatürk: Kitaplarımıza el konuldu. 80 arkadaşımız istekleri dışında farklı cezaevlerine sevk edildiler. Psikolojik baskı amaçlı sık sık aramalar yapılmakta. Kantinden aldığımız yaşam malzelerimize el konulmakta. Yaşam alanlarımız daraltılıp baskı artırılıyor.
Bu çizimin yer aldığı mektup, cezaevi yönetimi tarafından “sakıncalı” bulunarak gönderilmesine engel olunmuş. Daha sonra mahkeme tarafından bu engelleme kararı kaldırılmış.