AB politikaları konusunda uzmanlaşmış pan-Avrupa bir medya ağı olan, genel merkezi ve merkezi editoryal kadrosu Brüksel’de bulunan EURACTIV, çarpıcı bir analiz yayımladı. Türkiye’den AİHM’e ilk başvuran kişi olarak tanınan Nebahat Akkoç’un yaşadıkları ve Osman Kavala davası üzerinden bir değerlendirmenin yapıldığı analizi Ayşen Tekşen Türkçeleştirdi…

EURACTIV.com with Reuters | Nebahat Akkoç, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin 2000 yılında Türkiye’de gözaltındayken işkence gördüğüne hükmetmesinin ardından hayatının yeniden başladığını ve bu kararın kadın hakları mücadelelerini sürdürme konusunda kendisini ve diğer insanları cesaretlendiğini söylüyor.

Türk iş insanı Osman Kavala, Avrupa’nın en üst mahkemesinin ve Batılı güçlerin siyasi güdülü olduğunu söylediği bir davada protestoları finanse ederek hükümeti devirmeye çalışmaktan suçlu bulunmasının ardından, Pazartesi günü şartlı tahliye olmadan ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.

Uzmanlar, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Ankara’ya karşı şimdiye dek diyaloğun öne çıktığı bir ihlal süreci başlattığını ama sonunda Türkiye’nin Konseyden ihraç dilebileceğini ya da üyeliğinin askıya alınabileceğini belirtiyor.
Olası önlemlerin sorulduğu Avrupa Konseyi sözcüsü, atılacak adımlar ve zamanlamaları konusunda kararın Komiteye ait olduğunu söyledi.

AİHM verileri, 1959-2021 yılları arasında Türkiye’yle ilgili 3.820 karar verildiğini ve bunların 3.385’inin en az bir hak ihlali içerdiğini gösteriyor –her ülkeden daha yüksek bir rakam. Türkiye, 46 üye ülke arasında en yüksek nüfusa sahip olup Sözleşmeyi birçoğundan önce imzaladı.

Bu, bir üye devlet aleyhine başlatılan ikinci ihraç süreci. İlk örnekte, Azerbaycan bir AİHM kararını sonunda uygulamıştı.
Sonuçlar konusunda bir bilgi olmamasına rağmen, uzmanlar böyle bir kararın 85 milyon vatandaşını binlerce kişiye tazminat sağlayan bir düzenekten mahrum bırakacağı için Türkiye’nin ihraç edilmemesi gerektiğini söylüyor.

Önde gelen kadın hakları savunucusu Akkoç “Umarım Avrupa Konseyi son darbeyi indirmez. Umarım Türk yetkililer AİHM kararlarını uygular ve Batı dünyasından bütünüyle kopmayız” diyor.

Akkoç Türkiye’nin AİHM kararlarını uygulamayı reddetmesinin kendisini “kötümser” kıldığını ama artık Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne bağlı olmaması halinde Türkiye’de hukukun üstünlüğü ilkesinin geçersiz kalacağını da ekliyor.

Hukuk mücadelesi

Akkoç, eşinin öldürülmesi ve kendisinin de 1994 yılında güneydoğudaki Diyarbakır ilinde 10 günlük gözaltı sırasında işkence görmesi iddialarıyla 1990’lı yıllarda AİHM’e başvurularda bulundu.

Mahkeme 2000 yılında, Türk devletinin Akkoç’un kocasının hayatını koruyamadığına ve elektrik şoku ve kafasına aldığı darbeler dâhil olmak üzere gözaltında kendisine yapılanların işkence olduğuna hükmetti.

Akkoç “Bir hukuk mücadelesini kazanabilmek, adaletin her şeye rağmen işlediğini görebilmek insana inanılmaz bir enerji veriyor” dedi.

Avrupa Konseyi sözcüsü, 8 Kasım itibarıyla Türkiye’nin, genellikle yeni yapısal veya sistemik sorunlarla ilgili olan 136 “öncü” dava da dâhil olmak üzere, 521 AİHM kararını henüz tam olarak uygulamadığını söyledi.

Kavala davası, Türkiye’nin Batılı müttefiklerinin siyasallaşmış yargı şeklinde eleştirilerine yol açtı. Komite ayrıca Kürt yanlısı siyasetçi Selahattin Demirtaş’ın serbest bırakılması için defalarca çağrıda bulundu.

Eski bir AİHM yargıcı ve İstanbul Kadir Has Üniversitesinde hukuk profesörü olan Ayşe Işıl Ergüvenç, Kavala’nın tutukluluğunun onu susturmaya hizmet ettiği yönündeki karar nedeniyle işlemlerin başlatıldığını ve bunun Türkiye’nin ilk mahkûmiyeti olduğunu söyledi.

Komite Eylül ayında, Kavala’nın serbest bırakılmaması halinde yetkililerin atılacak yeni adımları tartışması gerektiğini belirtti.

Ergüvenç bu kararın Komitenin diyaloğu tercih ettiğinin göstergesi olduğunu söyledi.

“Bakanlar Komitesi çok daha radikal bir karar alabilirdi ama yapmadı” diye ekledi.

Avrupa Konseyi sözcüsü, üst düzey Konsey temsilcilerinin üye devletlerin AİHM kararlarını uygulama konusundaki “bağlayıcı yükümlülüklerinin” altını “defalarca çizdiklerini” söyledi.

Türk Dışişleri Bakanlığı bu konuda yorum yapmadı. Ankara geçen hafta Komiteye Kavala’nın temyiz başvurusunun ve Anayasa Mahkemesi’ne müracaatının halen beklemede olduğunu söyledi.

***

Euractiv (EURACTIV), 1999’da Fransız medya yayıncısı Christophe Leclercq tarafından kurulan, AB politikaları konusunda uzmanlaşmış bir pan-Avrupa medya ağıdır. Genel merkezi ve merkezi editoryal kadrosu Brüksel’de yer almakta olup, Paris ve Berlin’de de ofisleri bulunmaktadır. İçeriği Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Almanya, Yunanistan, İtalya, Polonya, Romanya, Sırbistan ve Slovakya’da çalışan yaklaşık 50 gazeteci tarafından üretilmektedir.

(Çeviri: Ayşen Tekşen)