Mülkiyeliler Birliği’nin yayın organı olan ve 1999’dan bu yana hakemli dergi statüsüne sahip Mülkiye Dergisi’nin son sayısında bağımsız araştırmacı Kemal Başak’ın makalesi, Erdoğan’ın üçüncü kez neden aday olamayacağını gözler önüne seriyor.
Kemal Başak’ın “Anayasa’nın İki Defadan Fazla Cumhurbaşkanı Seçilememe Kuralı Üzerine” başlıklı ve 33 sayfalık makalesi, Tayyip Erdoğan’ın üçüncü kez aday olamayacağını tüm argümanlarıyla kanıtlıyor.
Makalede yazar, TBMM Başkanı Mustafa Şentop’un “Erdoğan’ın aday olabileceği” yönündeki tüm tezlerine tek tek yanıt veriyor ve bu argümanları çürütüyor.
Tamamına BURADAN ulaşabileceğiniz Kemal Başak’ın makalesinin sonuç bölümü şöyle:
- Anayasa’nın 101. maddesinin ikinci fıkrasında düzenlenen “bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir” kuralının nasıl yorumlanacağı ve uygulanacağı konusunun daha uzun süre tartışmalara yol açacağı anlaşılıyor. Türkiye Büyük Millet Meclisi, seçimlerin 2023 yılı Haziran ayındaki normal zamanından önce yenilenmesi yönünde bir karar alsa dahi (yani tartışma götürmez şekilde Anayasa’nın 116. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bir kez daha Cumhurbaşkanı adayı olma hakkı doğsa dahi), tartışmanın bir sonraki seçim dönemine taşınması ihtimal dâhilindedir. Bu senaryoda Erdoğan Cumhurbaşkanı seçilse de seçilemese de, bir sonraki Cumhurbaşkanlığı seçiminde aday olup olamayacağı yine hukuksal bir sorun alanı olarak gündeme gelecektir.
- Hukuk literatüründe, “bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir” kuralının nasıl yorumlanacağı konusunda kesin bir biçimde birbirinden ayrılan iki bakış açısı dikkat çekmektedir. Kuralın, parlamenter hükümet sistemi ile Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ayrımı temelinde ele alınması gerektiğini ve uygulamanın parlamenter hükümet sistemi dönemindeki Cumhurbaşkanlığı seçimleri dikkate alınmadan yapılması gerektiğini ileri süren görüşler içinde, hukuk teorisi ve yasama tekniğini birlikte gözeten en kapsamlı çalışma TBMM Başkanı Prof. Dr. Mustafa Şentop’un çalışması olmakla birlikte, bu çalışmada ileri sürülen tezlerin de söz konusu bakış açısını doğrulayıp kanıtlamak bakımından ikna edici olmadığını kabul etmek gerekir.
- Şentop’un 2017 yılında yapılan Anayasa değişikliği sonucunda hükümet sisteminin değişmesine bağlı olarak Anayasa’daki “Cumhurbaşkanı” sözcüğünün anlamının değiştiğini, dolayısıyla 101. maddenin ikinci fıkrasında 6771 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikten önceki “Cumhurbaşkanı” ibaresi ile sonraki (hâlihazırda yürürlükte olan) “Cumhurbaşkanı” ibaresinin birbirinden ayrı içerikte olduğunu savunan yaklaşımı, Anayasa’nın sistemli bütünlüğü ile bağdaşmamaktadır. Bu yaklaşım, Anayasa’nın diğer maddelerindeki “Cumhurbaşkanı” ibarelerine yansıtıldığında, hükümlerin içeriklerinde sapmalar yaşandığı, hükümler ile bunların terimsel zeminleri arasında uyumsuzlukların doğduğu, kısacası Anayasa sistematiği içinde bir karmaşanın baş gösterdiği görülmektedir.
- Öte yandan, 6771 sayılı Kanun ile Anayasa’nın 101. maddesinin bütünüyle değiştirilmiş olması, yani iki defadan fazla Cumhurbaşkanı seçilememe ile ilgili hüküm korunmasına karşın 6771 sayılı Kanun hükmünün Anayasa maddesinin tümünün değiştirildiği şeklinde kaleme alınmış olması, ilgili Anayasa hükmünün esasına yönelik bir çıkarsama yapmaya olanak sağlamamaktadır. Bir başka deyişle, Anayasa’nın 101. maddesi için izlenen değiştirme yönteminin biçimi, söz konusu madde hükümlerinin yorumu bakımından bir dayanak noktası oluşturamamaktadır.
- Şentop tarafından kanun koyucunun iradesi olarak sunulan Anayasa Komisyonu raporundaki yorumların da, “bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir” kuralının uygulaması bakımından referans oluşturamayacağı; zira, rapordaki bu yorum ya da varsayımların Komisyondaki tartışmaların ve karar alma süreçlerinin bir ürünü olmadığı, Komisyonun değil Komisyon Başkanlığının iradesini yansıttığı anlaşılmaktadır. Anayasa değişikliği teklifinin gerekçesindeki kimi ifadelerin, yorum aracı olarak yardıma çağrılması çabası da, gerekçede tutarlı bir anlatım örüntüsünün bulunmadığı anlaşıldığında sonuçsuz kalmaktadır.
- Aynı sonuçsuzluk hâli, Anayasa Mahkemesi içtihatlarına dayanma çabası için de geçerlidir. Şentop’un makalesinde Anayasa hükmünün uygulanması sorununun çözümü için atıfta bulunulan Anayasa Mahkemesi kararına konu düzenlemelerin, bütünüyle farklı bir hukuksal duruma karşılık geldiği ortaya konulduğunda, hukuksal durumları birbirine özdeş kılmaya çalışan argümanın da çözülüp işlevsiz kaldığı görülmektedir.
- Özetle, Cumhurbaşkanlığı seçimlerini hükümet sistemi değişimi temelinde birbirinden ayırmaya çalışan görüşlerin hukuksal ve teknik dayanaklarının oldukça zayıf olduğu anlaşılmaktadır. Bu koşullar altında Anayasa’nın 101. maddesinin ikinci fıkrasındaki “bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir” kuralının, hükümet sistemi ayrımı gözetmeden tüm Cumhurbaşkanlığı seçimleri birlikte ele alınarak uygulanması gerekmektedir. Kanun koyucunun iradesinin farklı yönde olduğu düşünülüyorsa, uygulamanın bu doğrultuda gerçekleştirilebilmesi için, bu yöndeki iradenin Anayasa hükmüne yansıtılmasından başka seçenek görünmemektedir. Bunun için yapılması gereken ise bellidir: Anayasa’ya geçici bir madde eklenmeli, yani bir Anayasa değişikliği yapılmalıdır.
Mülkiye Dergisi nedir?
Mülkiyeliler Birliği‘nin yayın organı olan Mülkiye Dergisi, ilk sayısını yayınladığı 1965 yılından bu yana Türkiye’ye ilişkin eleştirel kimliğini korumaya özen göstermiş bir sosyal bilimler dergisidir. Hakemli dergi statüsünü elde ettiği 1999 yılından bu tarafa yılda dört sayı olarak ulusal ve uluslararası düzeyde akademik hayata katkıda bulunan dergi, seçkin akademisyenlerden oluşan yayın kurulu ve danışma kurulu yanında, çalışanlarının büyük özveri ve katkılarıyla yayınlanmaktadır. Mülkiye Dergisi EBSCO Yayıncılık Tüm Siyaset Bilimi Endeksi, ASOS endeksi ve TUBİTAK-ULAKBİM veritabanlarınca taranmakta, İl Halk Kütüphaneleri Kataloğu‘nda yer almaktadır. Dergi kurullarının yayın etiği açısından hassasiyetinin bir sonucu olarak kısa adı COPE (Committee on Publishing Ethics) olan Yayın Etiği Komitesi’ne üyedir.