Kızılay’ın deprem felaketinin ardından depremzedelere doğrudan çadır temin etmek yerine bu çadırları deprem bölgesine giden yardım kuruluşu AHBAP’a ve sahra eczanesi kuran Türk Eczacılar Birliği’ne sattığı bilgisi, basın aracılığıyla kamuoyuna yansıdı. Bu durum, akla “Kızılay’ın vatandaşlardan bağış olarak topladığı kanları hastanelere ücretsiz mi veriyor yoksa satıyor mu” sorusunu getirdi… Dr. Ergün Demir ve Dr. Güray Kılıç, konuya ilişkin bir analizi kişisel bloglarında yayımladılar…

Dr. Ergün Demir – Dr. Güray Kılıç | Sosyal Güvenlik Kurumu’nun Sağlık Uygulama Tebliği’nin (SUT) konu ile ilgili maddesinde kan ve kan bileşenlerinin temini ve bedellerinin ödenmesi konusunu kamuoyunun bilgisine sunuyoruz.

Sağlık Uygulama Tebliği – 4.6; Kan ve kan bileşenlerinin temini ve bedellerinin ödenmesi;

– İkinci ve üçüncü basamak sağlık kurum ve kuruluşlarınca, hastalar için hekimler tarafından gerekli görülen kan ve kan bileşenleri (eritrosit süspansiyonu, tam kan, trombosit, plazma, vb.), Sağlık Bakanlığınca ruhsatlandırılmış kan hizmet birimleri ile Kızılay’a ait kan birimi bulunan yerlerde bu birimlerden temin edilir. Sağlık kurum ve kuruluşlarınca, hastalara kan temin ettirilmeyecektir. Sağlık kurum ve kuruluşlarınca temin edilmesi zorunlu olduğu halde temin edilmeyerek hastaya aldırılan kan ve kan bileşenlerine ait fatura bedeli hastaya ödenir ve ilgili sağlık kurum ve kuruluşlarından mahsup edilir.

– SUT eki EK-2/B Listesi üzerinden faturalandırılan tedaviler için kullanılması gerekli görülen ve sağlık kurumlarınca temin edilen kan ve kan bileşenlerinin bedelleri epikrizde kan bileşeninin adı, sayısı, 128 kan barkod numaralarının belirtilmesi kaydıyla, SUT eki EK-2/B Listesi puanları esas alınarak Kurumca sağlık kurum ve kuruluşuna ödenir.

Hizmet başı işlem puan listesinde (EK-2/B) Kan bileşenlerine ödenen fatura miktarı

Eritrosit Süspansiyonu, Kızılay’dan temin edilen ₺543,07

Aferez trombosit süspansiyonu ₺656,64

Havuzlanmış trombosit süspansiyonu, dörtlü ₺756,51

Havuzlanmış trombosit süspansiyonu, altılı ₺1.064,18

(Eritrosit ve tam kan transfüzyonu öncesi uygunluk testleriyle alıcı kan grubu testleri ayrıca faturalandırılır.)

Kızılay, tüm hastanelerin ihtiyaç duyduğu kanı, gönüllü bağışçılardan temin etmekte, bağış yolu ile alınan insan kanı, hastanelere SGK’nın belirlediği ücret karşılığı verilmekte, kan bileşenlerinin fatura bedelini kamu hastaneleri Kızılay’a, SGK ise SUT’ta belirlenen tutar üzerinden hastanelere ödemektedir.

5624 sayılı Kan ve Kan Ürünleri Kanunu kan ürünlerini, kandan elde edilen kan bileşenleri ve plazma ürünleri olarak tanımlamaktadır. Kan, bu ürünlerin elde edilebildiği bir hammaddedir. Yine aynı Kanun’da kan bileşenleri ve plazma ürünleri şöyle tanımlanmıştır:

Kan bileşenleri: Doğrudan, aferez veya diğer yöntemlerle tam kandan elde edilen eritrosit, granülosit ve trombosit süspansiyonları gibi hücresel kan bileşenleri ile plazma (taze donmuş plazma ve kriyopresipitat).

Plazma ürünleri: İnsan plazmasının işlenmesi suretiyle elde edilen tedavi maksatlı bütün ürünler

Hastanelerin Kızılay’dan bir aylık ortalama aldığı kan ve kan ürünleri ne kadardır?

-Büyük bir eğitim araştırma hastanesinin bir aylık tüketimi: 2000 civarı eritrosit süspansiyonu, 300 civarı havuz trombosit süspansiyonu, 600 civarı TDP, 50 civarı kriyopresipitat, 25 aferez trombosit süspansiyonu.

-Küçük bir hastanenin bir aylık tüketimi: 400 civarı eritrosit, 100 civarı TDP, 100 aferez trombosit, 25 havuz trombosit süspansiyonu.

Kanda rant kavgası plazma ürünlerinin temin ve kullanımına ilişkindir

Kızılay’dan temin edilen plazmaların endüstriyel kan ürünleri (pıhtılaşma faktörleri/ilaçları) üretimi için hammadde olarak kullanılması ve kan ürünü ilaçların bu plazmalardan yerli olarak üretilmesi hedeflenmişti. Plazma üretim tesislerini kurma ihalesinin kan ürünleri konusunda tecrübeli firmaların yeterli görülmeyip bir inşaat firması bağlantılı bir şirkete verilmesi ve Sağlık Bakanlığının da endüstriyel kan ürünü ithal etme yetkisini tümüyle yine bu şirkete vermesi ile kan ürünü ilaçlarda tekel oluşturma tartışmalarını başlattı.

Konuya ilişkin 09.09. 2019 tarihinde Türk Eczacılar Birliği ve İstanbul Eczacı Odası, yayımladıkları basın bülteninde “Bu ülkenin yerli ilaç sanayi atılımı için, gözünü ülke kaynaklarına dikmiş sermaye gruplarına, adrese teslim ihale oyunlarına, ilaç ve sağlık alanına alım garantili rant kapısı olarak bakanlara ihtiyacı da tahammülü de yoktur” açıklamasını yapmışlardı.

Plazmadan elde edilen endüstriyel kan ürünleri (pıhtılaşma faktörleri/ilaçları) fiyatları yüksek olup örnek vermek gerekirse “bir aylık faktör reçetesi değişken olmakla birlikte 200.000 TL civarı… Kompleks olursa 700.000 TL’yi geçmektedir.”

Sonuç olarak…

Kızılay’ın zaten görevi olarak ücretsiz vermesi gereken deprem çadırlarını AHBAP ve Türk Eczacılar Birliği’ne satması, akla, zaten önemli görevlerinden bir diğeri olan kan ve kan ürünleri alanındaki işlevinin sorgulanması gerektiğini düşündürmüştür.

Kızılay, tüm hastanelerin ihtiyaç duyduğu kanı gönüllü bağışçılardan temin etmekte, bağış yolu ile alınan insan kanını hastanelere ücret karşılığı vermektedir. Hastaneler de kan ücreti olarak Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Uygulama Tebliği üzerinden belirlenen miktarı Kızılay’a ödemektedirler.

Ancak kan ve kan bileşenlerinin bağışçıdan temininden alıcıya verilmesine kadar kanın transferinin sağlanması, soğuk zincir, depolama, taşıma ve güvenlik testlerinin gerçekleştirme süreci zor ve zahmetli bir işlemdir. Kan ve kan bileşenleri için alınan bu ücretin ticari kaygıdan ziyade kan ve kan bileşenlerinin alınması, test edilmesi, işlenmesi, depolanması, kullanılır hale getirilmesi süreçleri için kullanıldığı tahmin edilmektedir.

Plazma ürünlerinden elde edilen ilaçların fiyatlarının çok yüksek olduğu, kanda rant kavgasının esas olarak plazma ürünlerinin temin ve kullanımı için verildiği görülmektedir. Üretim için kurulması gereken tesislerin ihalesinin kan ürünleri konusunda tecrübeli firmalar yerine, ayrıcalıklı bir inşaat şirketine verilmesi ve plazmadan elde edilecek ilaçların üretimi için geri alım garantili olarak SGK, Sağlık Bakanlığı ve Kızılay ile sözleşme yapılmasını kabul etmek mümkün değildir.