Dünyaca ünlü sol aktivist, dilbilimci, politik eleştirmen Noam Chomsky, Fransız Haber Ajansı’na (AFP) yaptığı açıklamada, ABD Başkanı Trump’ın virüsün erken saptanması konusunda Çinli bilim insanlarıyla ortak programları sonlandırmak da dahil olmak üzere salgın önleme düzeneğini sistemli bir biçimde yok etmesi, ABD’yi salgın karşısında “tuhaf bir biçimde hazırlıksız” bırakarak “kaotik” bir duruma yol açtı. Bu haberin tam metnini Ayşen Tekşen’in çevirisiyle paylaşıyoruz.

91 yaşındaki aktivist ve bilim insanı Chomsky Fransız Haber Ajansı’na şunları söyledi:

Trump’ın gelir gelmez yaptığı ilk şey tüm salgın önleme düzeneğini uygulamadan kaldırmak oldu. Başlangıçta, bununla başa çıkabilecek olan Hastalık Kontrol Merkezlerinin fonlarını kesti. Ve olası virüsleri belirlemek için Çinli bilim insanlarıyla çalışan programları iptal etti. Dolayısıyla, ABD tuhaf bir biçimde hazırlıksızdı.

Chomsky Trump’ın salgını ele alış biçimini sert bir dille eleştirirken “Ortada tutarlı bir liderlik yok. Her şey kaotik. Beyaz saray, Başkanlık kendi gücünden ve seçim beklentilerinden başka bir şey düşünmeyen –ülkeye, dünyaya ne olacağını hiç önemsemeyen- bir sosyopat megalomanın ellerinde” dedi.

Chomsky, “Başkan bunun onu ilgilendirmediğini bizzat söyledi. Federal hükümetin yapabileceği bir şey olmadığını belirtti. Kendi kişisel gücü ve kazancından başka hiçbir şeyin önemi yok. Büyük servet sahipleri ve kurumsal güçten oluşan öncelikli seçmenlerine desteğini elbette sürdürecekti. 90,000 ölüm var ve daha da olacak… Ama ortada eşgüdümlü bir plan yok” diye ekledi.

Chomsky ABD’yle ilgili düşüncelerini şu sözcüklerle tekrarladı: “ABD –başka herhangi bir devletle kıyaslandığında- çok büyük avantajlara sahip, çok zengin, özelleştirilmiş bir toplumdur ama özel kontrolün mutlak baskısı altındadır. Evrensel bir sağlık sistemi yoktur… Gerçekten de neoliberal sistemin zirvesidir.”

Trump yönetimi, salgınları teşhis etmek ve onlara yanıt vermek için Çin ve diğer ülkelerde bilim insanlarını eğitmeyi amaçlayan 200 milyon dolarlık erken uyarı programını Wuhan’da salgının başlamasından yalnızca birkaç ay önce sonlandırdı.

Predict adlı proje 2009 yılından beri ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAid) tarafından yürütülüyordu. Covid-19’un bilinen en yakın akrabası kabul edilen bir virüs de dahil olmak üzere, salgına dönüşme potansiyeli olan 160 farklı koronavirüs tanımladılar.

Bu girişim, Covid-19’a yol açan yeni koronavirüs SARS-CoV-2’i teşhis eden Wuhan Viroloji Enstitüsü de dahil olmak üzere yabancı laboratuvarlarda 60 personel eğitti ve onları destekledi. Eylül ayında fonlar bitince alan çalışması durduruldu ve programda yer alan kurumlar onlarca bilim insanı ve analistin işine son verdi.

Programın en büyük ortaklarından biri ve yaban hayat kaynaklı hastalıklarda mücadelede uzman olan, kar amacı gütmeyen EcoHealth Alliance başkanı Peter Daszak geçen ay Guardian’a “Bu, USAid’in finanse etmek için büyük bir risk aldığı dahice, ileriyi gören bir programdı ve iptal edilmesi büyük bir ayıptır” dedi.

“En kötü sorun Covid-19 değil, küresel ısınmadır”

Chomsky, Avrupa’nın daha büyük bir salgın riski altında olabileceğini söyledi ama artık ABD’de ortadan kaybolduğunu düşündüğü “bir tür sosyal demokrat yapıyı” koruduğu için de onu övdü.

Chomsky, “Avrupa, pek çok açıdan daha kötü durumda çünkü tasarruf programları tehlikeyi arttırıyor, çünkü Avrupa’da demokrasiye ağır saldırılar var, çünkü Brüksel’le ilgili düşünceler değişiyor… Dolayısıyla, Avrupa’nın kendi sorunları var ama en azından, ABD’de eksik olduğuna inandığım bazı destekleri sağlayan bir tür sosyal demokrasi yapısının kalıntılarına sahip” dedi.

Ancak Chomsky Covid-19’u en kötü küresel tehdit olarak görmeyerek uzun vadede en büyük uluslararası sorunun iklim değişikliği olduğunu iddia etti: “Bu salgın çok ağır olmakla birlikte en kötü sorunumuz o değil. Çok ağır bedeller ödeyerek bu salgından kurtulacağız… Ama eriyen kutup buz örtüsünden, deniz seviyelerinin yükselmesinden ve küresel ısınmanın diğer zararlı etkilerinden kurtuluş söz konusu olmayacak.”

Dijital gözetleme: Olağanüstü büyüklükte bir kontrol, gözetleme ve istila

Farklı ulusların kullanmaya başladığı dijital gözetleme teknolojisinin salgından sonra gerekli olabileceğini ama yine de özel yaşam endişeleri barındırdığını ve gelecekte tümüyle kaçınılmaz bir şey olmayabileceğini de belirtti.

Chomsky’nin konuyla ilgili açıklamaları şöyle:

• İşverenin sizin bilgisayarınızın ekranında ne olduğuna bakmasını ve tuş darbelerinizi kontrol etmesini mümkün kılan teknolojiyi geliştiren şirketler var. Yerinizden kalkar ve bir dakikalığına uzaklaşırsanız size uyarı gönderecekler. Şu anda bu yerleştiriliyor… Bu gelecek değil.
• Nesnelerin interneti olarak adlandırılan şey geliyor. Kullanışlı bir şey. Bu, eve dönerken ısıtıcıyı açabileceğiniz anlamına geliyor –ama aynı zamanda bu bilginin Google, Facebook, hükümet, Amerikan Hükümeti, Fransız Hükümetine gittiği anlamına da geliyor. Bu, olağanüstü büyüklükte bir kontrol, gözetleme ve istila.
• Tehdit dönemlerinde yararlı ve haklı olabilir. Savaş zamanında bazı kontrollere, sınırlamalara ihtiyaç vardır. Ama bunun kalıcı olması gerekmez… ‘Evet şimdi size bu yetkiyi vereceğiz ama istediğimiz zaman geri alabiliriz’.