Memet Fuat, şair İlhan Berk’ten söz ederken “Elini sürdüğü şeyi şiire çeviriyor” der. Doğrudur. Haller, duygular, nesneler… Kentler, semtler, binalar… Tarih, deniz, coğrafya… Hepsi de bir İlhan Berk şiirinde karşınıza çıkabilir. Daha doğrusu, Berk dokunduysa şiire dönüşüvermiştir. Böyle bir şair İlhan Berk.

Behçet Necatigil’e göre “şiirimizin uç beyi”, Cemal Süreya’ya göre “yazının tutsağı”, Turgut Uyar’a göre “Yeryüzünde şiir diye bir şey olmasaydı İlhan Berk onu icat ederdi…”

Bizim konumuzsa yeni bir kitap. İlhan Berk’e dair bir çalışma. Tanıdığım en titiz araştırmacılardan, şair, yazar, kaligraf Hakkı Avan’ın en yeni verimi… Adı: İlhan Berk’in Manisa Yılları. Edebi Şeyler etiketiyle geçen ay çıktı.

Adından da anlaşılacağı üzere İlhan Berk’in çocukluk ve ilk gençlik yıllarını ele alan, ele almaktan öte o yıllarda Manisa’da Berk’le ilişkilenen ne varsa hepsine pertavsız tutan bir yapıt.

Bu kitaba “bir kazı çalışması” desek yeridir. İlhan Berk’in Manisa’da dokunduğu, etkilendiği, ilişkiye geçtiği her duruma, her mekana, her kişiye yönelik bir kazı. Bir döküm. Bir sayım.

Kitapta şair şehirle, şehir şairle birlikte anlatılıyor. Metnin ön planında İlhan Berk’in çocukluğu ve ilk gençliği didiklenirken, arka planda 1930’ların Manisa şehri aktarılıyor: Sosyoekonomik yaşamı, kültür varlığı, kenti kent yapanlar, yapılar, insanlar, portreler…

Hakkı Avan’ın kitabı önemli bir iş daha görüyor. İlhan Berk’in uzun şiir yolculuğunun ilk verimi olan, henüz 17 yaşındayken yayımladığı “Güneşi Yakanların Selamı” adlı ilk kitabı gün yüzüne çıkarıyor. Manisa Halkevi Yayınları’nın ilk ve tek şiir kitabı olma özelliğini taşıyan 1935 tarihli kitap, günümüzde ne yeniden basılmış ne de Berk’in toplu şiirleri arasına girebilmiştir. Hakkı Avan, bu “saklı kitaptan” 11 şiiri aktarıyor. İlhan Berk’in ilk gençlik verimlerini okurla buluşturuyor.

Brezilyalı romancı Jorge Amado’ya atfedilen bir söz var: “İnsanın anayurdu çocukluğudur.” Öyle değil midir gerçekten de: Çocuklukta yaşanan yerler, karşılaşılan insanlar, geçip giden sevinçler, kederler, coşkular, sarsıntılar, anlar, anılar, izler, hayaller… Ölüme dek insanın peşinden gelenler, peşini bırakmayanlar…

Hakkı Avan, “İlhan Berk’in Manisa Yılları”nda tam olarak bunu yapıyor: Berk’in anayurduna, çocukluğuna, erdenliğine bir yolculuğa çıkarıyor okurları. İlhan Berk’i İlhan Berk yapan ilk devinimler, yaşamalar, etkiler…

Bu kitabın bir işlevi daha var kanımca. Zamanında İlhan Berk’in şiirlerini okumuş, onlardan etkilenmiş ama sonra “Tamam bir İlhan Berk var, şiirleri de işte orada duruyor” diyerek kitapları rafa kaldırmış olanların, elini yeniden kitaplığa uzatmasına yol açıyor. Yıllar sonra sevilen eski bir dostla karşılaşır gibi. Bu kez, sevdiğiniz şairi çocukluğuyla (anayurduyla) birlikte yeniden kat etmeye, keşfetmeye başlıyorsunuz.

Kitabı okur okumaz Ulupark’ın ulu ağaçları altında buluştuğum Hakkı Avan’a soruyorum: Neden bu kitap, niçin İlhan Berk?

İlhan Berk’le nasıl, hangi kitapla tanıştığını anlatıyor Avan. Berk’le ilk tanışıklığının 1970 tarihli Galile Denizi adlı şiir kitabıyla olduğunu söyleyen Avan, “O güne dek karşılaşmadığım, başka bir şiirdi, etkilendim” diyor. Sonra diğer şiirlerini, kitaplarını okuduğunu, giderek düzenli bir İlhan Berk okuru olduğunu anlatıyor ve ekliyor: “Berk’in Uzun Bir Adam adlı biyografik anlatısı çıktıktan sonra ilgim artı, tutkuyla bağlandım şaire.”

İlhan Berk ile Hakkı Avan’ı buluşturan ortak payda: Şiir ve Manisa.

İki şairden söz ediyoruz aslında: Çocukluğu ve ilk gençliği Manisa olan İlhan Berk ile orta yaşları ve emeklilik yılları Manisa olan Hakkı Avan. Şiirin buluşturduğu iki Manisalı.

Berk ile Avan arasında yaklaşık 30 yaş var, bu bir kuşak anlamına geliyor. “İlhan Berk’in Manisa Yılları” kitabı da Hakkı Avan’ın, hayranı olduğu şaire bir saygı duruşu.

Ne demek istediğimi anlamanın en kestirme yolu, sanırım kitabı okumak.

——————-

Avan, Hakkı | İlhan Berk’in Manisa Yılları | İstanbul | Edebi Şeyler | Aralık 2019

Bir not

İlhan Berk’in Manisa Yılları kitabını konuşacağız. Şairin anayurdunda, yani çocukluğunda, yani Manisa’da…

İlhan Berk’in oğlu mimar Ahmet Berk’in ve kitabın yazarı Hakkı Avan’ın katılacağı oturumu ben yönetmeye çalışacağım. Buradan duyurmuş olalım…