Ekonomist Haluk Bürümcekçi tıpkı 2019 Mart ayında başlayan ve 128 milyar dolara kadar ulaşan rezerv erimesini takip ettiği gibi bu yıl yapılan değişimleri de verilerle ortaya koydu. Bürümcekçi’nin yaptığı hesaplamalara göre bu yılın ilk çeyreğinde yaklaşık 24 milyar dolar müdahale amaçlı satış yapıldı.

Dolar/TL’de bu hafta itibariyle dört buçuk aydır aşılamayan 15 lira sınırı geçildi. En son 20 Aralık 2021’de 18,3 lirayı aşan dolar/TL ardından devreye giren Kur Korumalı Mevduat (KKM) başta olmak üzere önlemlerle gerilemiş bu yıl ise 15 liranın altındaki seyrini sürdürmüştü. Ancak dış etkiler, yüksek enflasyon, artan döviz ihtiyacıyla kur yönünü yeniden yukarıya çevirmiş görünüyor.

Yıl boyunca kamu bankaları ve Merkez Bankası’nın dövizi “arka kapı” satışlarıyla dengeleme çabasında olduğunu piyasa uzmanları sık sık tekrarlıyor ancak ne kadarlık bir satış yapıldığına dair resmi bir açıklamaysa yapılmıyor.

Dünya gazetesinden Şebnem Turhan’ın haberine göre, ekonomist Haluk Bürümcekçi tıpkı 2019 Mart ayında başlayan ve 128 milyar dolara kadar ulaşan rezerv erimesini takip ettiği gibi bu yıl yapılan değişimleri de verilerle ortaya koydu. Bürümcekçi’nin yaptığı hesaplamalara göre bu yılın ilk çeyreğinde yaklaşık 24 milyar dolar müdahale amaçlı satış yapıldı.

Bürümcekçi, rakamların son aylardaki döviz akımlarının önemli bir kısmının Merkez Bankası’na yönlendirilmesine rağmen bununla uyumlu bir toplam ve net rezerv birikimi sağlayamadığını yansıttığını söyledi. Rezervlerin sahiplik durumu açısından da bir iyileşme sağlanamadığını belirten Bürümcekçi, hesabı nasıl yaptığını da açıkladı.

IMF tanımlı net uluslararası rezerv için hesaplama yapan Bürümcekçi, reeskont kredileri, kur korumalı mevduatta döviz dönüşümü ve ihracat gelirinin belli yüzdesinin alınması başta olmak üzere rezervlere döviz girişi sağlandığını belirterek çıkışların ise KİT’lere satış, swaplar, Hazine işlemleri olduğunu belirtti. İhracat bedellerinin 18 Nisan’a kadar yüzde 25’inin Merkez Bankası’na satış zorunluluğu vardı. 18 Nisan’dan itibaren ise hem hizmet ihracatçıları sisteme dahil edildi hem de oran yüzde 40’a yükseltildi.

İhracat geliri hariç 17,1 milyar dolar artmalıydı

Bürümcekçi’nin hesabına göre reeskont kredilerinden ilk çeyrekte 4,9 milyar dolarlık bir katkı sağlandı rezervlere. KKM’de dövizden dönüşten gelen miktar ise yaklaşık 28,6 milyar dolar seviyesinde. KİT’lere 12,8 milyar dolar döviz satılırken swaplardan 2,4 milyar dolar düşüş, Hazine işlemlerindeyse 1,2 milyar dolarlık azalma var.

İhracat bedellerinin yüzde 25’i hariç tutulduğunda uluslararası net rezervlerin 17,1 milyar dolar ilk çeyrekte artması gerekiyordu. Ancak resmi verilere göre artış 7,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Yani 9,3 milyar dolar daha az artış oldu. Bürümcekçi buna yaklaşık olarak her ay 5 milyar dolar seviyesinde ihracat bedeli eklendiğinde artışın yaklaşık 32,1 milyar dolar olması gerektiğini yani bunun da 24,3 milyar dolarlık fark yarattığını vurguladı.

“Müdahale olmasaydı dolar/TL seviyesi çok daha yüksek olurdu”

Hesap bize yaklaşık olarak 24.3 milyar dolarlık rezervin kamu bankaları eliyle veya Merkez Bankası tarafından döviz piyasalarına müdahale için kullanıldığını gösteriyor. Bürümcekçi birçok verinin şeffaf olarak açıklanmadığı için hesaplamalarda hata payı olabileceğine de işaret etti. Bürümcekçi, talebin fazla olduğu günlerde karşılamak için satışların yapıldığını dile getirerek bu yapılmasaydı dolar/ TL’deki seviyenin çok daha yüksek olacağını vurguladı.

“Bu politika olmasaydı kur 18’e vurmazdı”

Merkez Bankası’nın çok daha güçlü rezervleri olduğunu ancak bunun harcandığını hatırlatan Bürümcekçi, şunları söyledi: “Çok harcandı fena da patladı sonunda. Hiç yapmasanız bunları dolar/TL 18’e gelmezdi belki ama 18’e vurdurdunuz. Hiç olmayacak bir yere geldi. Şimdi de normalde reel kur olarak yetiyor olması lazım ama enflasyon çok yüksek olduğu için zorluyor. Enflasyonu düzeltmeden kuru tutmak çok daha zor olur. Sisteme yönelik zamanlama için bir şey diyemem ama böyle bir şey sürdürülemez. Ancak ömrünü uzatacak şeyler olabiliyor. KKM’nin bir anda çıkması oyun değiştirdi. Şimdi belki enflasyon korumalı tahvil bir süre idare ettirecek ve vakit kazandıracak. Rusya Ukrayna krizi çıkmasa çok daha rahat sürdürülebilirdi. Şimdi bilemiyoruz belki iyi bir şok da olabilir.”