AKP ve MHP’nin “dezenformasyonla mücadele yasası” adı altında hazırladığı, gazetecilik meslek örgütlerinin “sansür yasası” dediği kanun teklifi Meclis Genel Kurulu’nda kabul edildi. TBMM’de AKP-MHP oylarıyla yasalaşan düzenlemeye göre neler değişecek, neler yaşanacak?

“Sansür yasası”nın geçen haftaki görüşmelerinde 15 madde kabul edilmişti. Önceki geceki görüşmelerde 13 madde daha kabul edildi. Kanun teklifinin “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasını içeren en kritik 29’uncu maddesine gelindiğinde muhalefet vekillerinin alkışlı ve sloganlı protesto eylemi sonrası oturum ertelenmişti. Dün öğlen saatlerinde başlayan görüşmelerde 29 ile 40 arası maddeler kabul edildi. Böylece “sansür yasası” TBMM^de AKP-MHP oylarıyla kabul edilmiş oldu.

Bundan sonra neler olacak?

Diken’in derlediği habere göre, bu yasayla birlikte haber alma hakkı, ifade özgürlüğü ve iletişim alanında hayatımız kökten değişecek.

• Enflasyon Araştırma Grubu uzmanları, enflasyon verilerini açıkladığı için hapis cezasıyla yargılanabilecek.
• Ankara kulislerinde konuşulanları yazan gazetecilere yargılanmanın önü açılacak.
• “Yanıltıcı bilgi” olduğu öne sürülen haber veya sosyal medya paylaşımlarını beğenen kişiler “yanıltıcı bilgiyi alenen yaymak suçlamasıyyla hapisle cezalandırılabilecek.
• “Herkesin duymasını istemediğimiz” için WhatsApp’tan yaptığımız görüşmelerin verileri bir üst yazıyla paylaşılacak.
• Türk Ceza Kanunu’na “yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” diye yeni bir suç ekleyen yasa, bu suçu işleyenlere üç yıl hapis cezası öngörüyor.
• “Failin gerçek kimliğini gizlemek suretiyle veya bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde” ceza yarı oranında artırılacak.
• Planlanan idari tedbirler arasında medya kuruşlarına para cezası ve sosyal medya ağlarına bant daraltma yaptırımı da var.
• Kanun hükmü Covid-19 pandemisinin hızla yayıldığı dönemde yürürlükte olmuş olsaydı, Türk Tabipler Birliği’nin pandemiye ilişkin açıklamaları bu kapsamda suç sayılabilecekti. TTB üyeleri bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla yargılanabilecekti. Ayrıca bu bilgileri haberleştirenler de aynı kapsamda yargılanabilecekti.
• En nihayetinde beklenen İstanbul depremi, 128 milyar doların akıbeti, askeri harekatlardaki gelişmeler ve daha nicelerini haberleştirmek savcıların yorumlarıyla suç kapsamına girebilecek.
• Suç örgütü lideri Sedat Peker’in itiraflarını, ABD’ye iade edilmesine karar verilen Sezgin Baran Korkmaz’ın vereceği ifadeleri haberleştirenler soluğu adliyede alabilecek.
• Suçun kapsamına da bilginin doğru ya da yalan olduğuna da savcılar, hakimler ve haberin konusu olanlar karar verecek.

Türkiye, seçimlere Twitter olmadan girebilir

• Bunun dışında daha önce denenen ve başarılı olunamayan sosyal medya şirketlerini “hizaya getirme çabası” bu kez sonuç verebilir ve hatta Twitter kapanabilir.
• Teklifle birlikte göre sosyal ağ sağlayıcılarının, Bilgi Teknolojileri ve İletişim (BTK) başkanının “içerik çıkarma kararı”nı yerine getirmek zorunda kalacak. Bu talepler yerine gelmezse bant genişliği yüzde 90 daraltılacak. İnsan hakları hukuku uzmanı avukat Kerem Altıparmak’a göre Türkiye, seçimlere Twitter olmadan girebilir.
• WhatsApp, Signal gibi yoğun kullanılan anlık mesajlaşma uygulamaları için Türkiye’de şirket kurarak Türk hukukuna tabi olunması istenecek.

Her paylaşım suç sayılabilir

• Yeni yasayla birlikte sosyal medyadaki paylaşımlar çok ciddi kıskaca alınabilecek. Öyle ki erişime engelli bir haberi sosyal medya hesabından paylaşmak, anlık gelişen bir olaya ilişkin son durumu aktarmak veya yorum yapmak, bunları paylaşan hesaplardan retweet etmek de suç olarak değerlendirilebilecek.
• Orman yangınları sürecinde #HelpTurkey adıyla açılan hastagler de “halkta paniğe yol açacağı” düşüncesiyle suç konusu sayılabilecek. Üstelik hukukçulara göre bu etiketlerin toplu olarak paylaşılması nedeniyle “örgütlü suç” da sayılabilecek.
• Anonim hesaplar üzerinden paylaşımlara da müdahale edilecek. Türk Ceza Kanunu’nda çocukların cinsel istismarı, halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma, devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozma, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk olarak tanımlanan suçlara ilişkin paylaşımları yapanların bilgileri adli makamlara verilebilecek. Bu yalnızca anonim hesaplar değil, açık kimlikli hesaplar için de geçerli olacak.
• Anonim hesaplardan paylaşımlara uygulanacak hapis cezaları, açık kimlikli hesap sahiplerine göre daha fazla olacak.

Diğer değişiklikler neler?

Yasayla internet haber siteleri de gazete ve dergiler gibi süreli yayınlar kapsamına alındı. Bu mecralarda çalışanlar basın kartı için başvurabilecek.

Yasada internet haber sitesi şöyle tanımlanıyor: İnternet ormanında belirli aralıklarla haber ve yorum niteliğinde yazılı, görsel veya işitsel içeriklerin sunumunu yapmak üzere kurulan ve işletilen süreli yayın.

Dünkü görüşmelerde kabul edilen maddeler

29’uncu madde: Teklifin en kritik maddesi olan “yanıltıcı bilgiyi yayma” suçunu Türk Ceza Kanunu’na ekleyen madde değiştirilmeden kabul edildi. Teklifin kabul edilmesiyle, “halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kişiler” ibaresiyle gazeteciler ve sosyal medya kullanıcıları bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılacak.

Öte yandan anonim hesapların “suçu işlemesi” halinde veya “örgüt suçu” olması halinde ceza yarı oranında arttırılacak.

30’uncu madde: Değiştirilmeden kabul edilen maddeyle Ceza Muhakemesi Kanunu’na da ‘Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma’ ibaresi eklenmiş oldu.

31’inci madde: Erişim Sağlayıcıları Birliği’nin yapısında değişiklik yapılan maddeyle görev ve yetki alanının yeniden düzenlendi. Birliğin erişim engellemesi, içerik çıkarılması ve yer sağlayıcıları bildirilmesi görevlerinin temelleri güçlendirildi. Ayrıca bildirimlerin elektronik posta adreslerine yapılmasının önü açıldı.

32’inci madde: Değiştirilmeden kabul edilen maddeyle yurt içi ya da yurt dışı fark etmeksizin erişime engelleme konusunda tek elden hareket etme olanağı sağlandı. Ayrıca Milli İstihbarat Teşkilatının faaliyetleri ve personeline yönelik suç teşkil eden içerikler katalog suçlar kapsamına alındı.

33’üncü madde: Hâkim tarafından verilen içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararına konu içeriklerin başka internet adreslerinde de yayınlanması halinde ilgilinin başvurusu üzerine mevcut karardaki içeriklerle aynı olduğu tespit edilen içerikler için yeni bir mahkeme kararı aranmaksızın mevcut karar uygulanabilecek.

34’üncü madde: Sosyal medya platformlarının temsilcisinin gerçek kişi olması hâlinde bu kişinin Türkiye’de yaşayan ve Türk vatandaşı olması zorunlu kılındı. Maddeyle ayrıca Türkiye’den günlük erişimin on milyondan fazla olması hâlinde; yurt dışı kaynaklı sosyal platformların temsilcilik açmaları ve içeriklerinin adli makamlar ile paylaşılmasının önü açıldı. Aynı maddeyle içerik çıkarma kararlarının uygulanmaması halinde sosyal medya platformlarına ağır yaptırımlar getiriliyor. Bu yaptırımlar arasında para cezaları, reklam yasakları ve bant genişliğinin daraltılması yer alıyor. İçeriklerin kaldırılması için platformlara dört saat süre tanınacak.

35’inci madde: Teklifin yasalaşmasından önce temsilci belirlemiş olan platformların bu yasa ile getirilen yükümlülükleri altı ay içinde tamamlaması için altı ay süre verildi.

36’ıncı madde: Kabul edilen madde ile sesli, yazılı, görsel iletişim sağlamak amacıyla sunulan elektronik haberleşme hizmetleri “şebekeler üstü hizmet” ve “şebekeler üstü hizmet sağlayıcı” kavramlarıyla tanımlandı.

37’inci madde: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından yetkilendirilen işletmecilerin tüketici hakları, kişisel verilerin korunması, hizmet kalitesi, raporlama, mali yükümlülüklere tabi tutulması sağlandı. En önemlisi ise Whatsapp, Telegram veya Signal gibi anlık mesajlaşma uygulamalarının aktif bireysel ve kurumsal kullanıcı sayısı, sesli arama sayısı ve süresi, görüntülü görüşme sayısı ve süresi, anlık mesaj sayısını BTK’ya vermek zorunda bırakılacak.

38’inci madde: Mesajlaşma uygulamalarının belirtilen kurallara uymaması halinde bir milyon Türk lirasından otuz milyon Türk lirasına kadar idari para cezası ile karşılaşabilecek. Kesilen cezaların da ödenmemesi halinde bant genişlikleri daraltılacak ve ulaşımları zorlaşacak.

39 ve 40’ıncı madde: Kabul edilen maddelerin yürürlüğe gireceği tarihler belirlenmiş oldu.

Yasayı geçiren AKP’li ve MHP’li vekiller görüşmeler sonrası hatıra fotoğrafı çekti.