Gazeteci-çevirmen Erman Çete, Türkiye’yi sarsan depremlerde yeniden gündeme gelen enkaz altında kalanların yaşam süreleri konusunda dikkat çeken bir makaleyi Türkçeleştirdi. Afet tıbbı konusunda yayınlar yapan, Cambridge Üniversitesine bağlı Prehospital and Disaster Medicine dergisinde 2006’da yayımlanan makalede dikkat çeken hususlar yer alıyor… Erman Çete’nin kişisel blogu Kuşlama’da paylaştığı notu ve çeviriyi sunuyoruz…

Erman Çete | Aşağıda çevirisini verdiğim özet ve onun makalesi, Prehospital and Disaster Medicine (Cilt 21, Sayı 1) dergisinin Şubat 2006 sayısında yayımlandı, makalenin tamamını merak edenler verdiğim linkten inceleyebilir. Hâlâ enkaz altındaki yakınlarından umutlu bir haber bekleyen yurttaşlarımızın olduğu günlerde, bu türden soğuk sayılar hakaret gibi görünebilir. Bununla birlikte, deprem dolayısıyla enkaz altında kalanların ortalama yaşam sürelerine ilişkin bir araştırma, Maraş merkezli depremlerden sonra isyan eden yurttaşlarımızın dile getirdiği gibi, kaç kişinin ne şartlarda ölüme terk edildiğine ilişkin bir fikir veriyor. Bir hafta boyunca arama kurtarma faaliyetlerinden mahrum kalan deprem bölgeleri, istatistiklerin de gösterdiği gibi, büyük oranda ortalama hayatta kalma saatlerinin ötesine geçti. “İyi haber” ise, çok az da olsa bazı örneklerde 19 güne kadar enkaz altında yaşam belirtilerinin görülmüş olması. Son olarak, makaleye dikkatimi çektiği için Burçak Dilekli’ye teşekkür ediyorum.

Özet

Giriş:

Büyük depremler genellikle yapıların çökmesine neden olur ve mağdurları uzun süre ağır moloz altında tutar. Genellikle bu, canlı kurbanları bulmaya ve kurtarmaya yönelik yoğun, tehlikeli ve moral bozucu girişimlere yol açar. Arama ve kurtarma aşaması genellikle son “kurtarmanın” ötesinde günlerce sürdürülür ve potansiyel olarak kritik dikkati ve kaynakları enkazda kalmamış hayattakilerin ve harap olmuş topluluğun acil ihtiyaçlarından uzaklaştırır. Bu yinelenen fenomen, genellikle cevaplanmayan “Orada hala hayatta olan var mı?” sorusundan kaynaklanır. Enkaz altında maksimum hayatta kalma süresi, müdahale edenler için önemli bir konudur fakat bu konuda çok az resmi araştırma yapılmıştır. Enkaz altında maksimum hayatta kalma süresini bilmek müdahale ekiplerine şu konularda yardımcı olur: (1) sınırlı kaynakları arama ve kurtarma faaliyetlerine tahsis etmeye devam edip etmemeye karar vermek; (2) faydalara karşı güvenlik risklerini değerlendirmek; (3) arama ve kurtarma faaliyetlerinin ne zaman lüzumlu olmadığını belirlemek; ve (4) toplumu iyileştime çabalarına yönelik önemli geçişin zamanını ve hızını belirlemek.

Yöntemler:

Araştırma için 1985-2004 arası periyot seçildi. Medline ve Lexis-Nexis veritabanlarında bu zaman diliminde meydana gelen deprem olayları araştırıldı. Deprem kurbanları için kurtarma zamanı verileri sağlayan tıp literatürü makaleleri belirlendi. Lexis-Nexis raporları, deprem kurbanları için kurtarma süresi verilerine sahip olanları seçmek için tarandı. Her iki veri tabanından alınan raporlar, enkaz altında kalmış bireylerin uzun süre hayatta kalmasına katkıda bulunabilecek bilgiler açısından incelendi.

Sonuçlar:

Toplamda 34 farklı deprem, çalışma kriterlerini karşıladı. Kurtarma süresi verilerini içeren kırk sekiz tıbbi makale belirlendi. Bunlardan kurtarma için en uzun süre, olaydan sonra “13-19 gün” idi (ikinci elden veriler ve yazar belirli değil). Tıbbi makalelerde ikinci en uzun kurtarma süresi 8,7 gün (209 saat) oldu. Yirmi beş tıbbi makale, iki gün (48 saat) sonra meydana gelen çoklu kurtarmaları bildirmektedir. Medya haberleri, 34 depremin 18’inde 2. Günden sonra meydana gelen kurtarmaları anlatıyor. Bunlardan, güvenilir bir şekilde bildirilen en uzun hayatta kalma süresi, yıkımdan sonraki 14. gündür ve bir sonraki en yakını 13 gün hayatta kalmıştır. Bu 18 depremden bildirilen ortalama maksimum süreler 6,8 gündür (medyan = 5,75 gün). Farklı kurtarma olaylarının medyada en çok yer aldığı olay 1999 Marmara, Türkiye depremiydi (43 kurban). Bu olay için süreler 0,5 gün (12 saat) ile 6,2 gün (146 saat) arasında değişmektedir. Her iki veri tabanı da, enkaz altında kalma sırasında hayatta kalmayı etkileyen faktörlere ilişkin ayrıntılı ışık tutmak için çok az resmi veri sağlar.

Çıkarımlar:

İngilizce tıp literatürü ve medya hesaplarının kapsamlı bir araştırması, enkaz altında 48 saatin ötesinde mahsur kalan çok sayıda kişinin provokatif bir resmini sunarken, birkaçı 13-14 gün başarılı bir şekilde dayanarak enkaz altında kalmıştır. Bu veriler, deprem harici çöken yapı olayları için geçerli olmayabilir. Kaza yöneticileri ve tıbbi danışmanları için, çalışma bulguları ve tartışma, etki sonrası karar vermede ve müdahale geliştikçe olay önceliklerini belirlemede ve/veya gözden geçirmede yararlı olabilir.