Koronavirüs kaynaklı ölümlerin kamuyoundan saklandığı iddiaları tartışılırken sürecin şeffaflığına dair soru işaretleri de giderek artıyor. İstanbul’da Nisan ve Mayıs aylarında yaşanan ölümler önceki yıllara kıyasla yaklaşık yüzde 30 daha fazla olduğu ve koronavirüs kaynaklı ölümlerin kamuoyundan gizlendiği öne sürülürken Sağlık Bakanı Koca sürecin “şeffaflıkla” yürütüldüğünü savundu.  

Koronavirüse bağlı tüm ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de artarken, veriler hakkındaki şeffaflık soruları da gündeme geldi. New York Times gazetesinin yayımladığı bir haberde İstanbul’da mayıs-nisan dönemindeki ölümlerin önceki yıllara kıyasla yaklaşık yüzde 30 daha fazla olduğu ve bunun şeffaflık konusunda şüphe ortaya çıkardığı öne sürüldü. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ise 22 Nisan tarihli basın açıklamasında New York Times haberine yanıt vererek sürecin en başından beri açık bir şekilde veri paylaşımı yapıldığını savundu. Peki New York Times haberi ne diyor? Sağlık Bakanı’nın açıklaması şüpheleri gideriyor mu?

NYT: Verilerle açıklananlar arasında bin 100 fark var

9 Mart ile 12 Nisan tarihleri arasındaki ölümlerin incelendiği haberde e-devlet sistemi üzerinden erişilebilen “İstanbul Vefat Bilgisi Sorgulama” verileri ele alındı. Buna göre, belirlenen tarih aralığında, son iki yılın ortalamalarıyla karşılaştırıldığında İstanbul’da normalden 2 bin 100 fazla ölüm gerçekleşti. İstanbul özelindeki salgın verilerine ulaşamadığını belirten New York Times, 10 Nisan tarihinde açıklanan Türkiye geneli bin 6 koronavirüs kaynaklı ölümü ilk sayıdan çıkardı.

Böylelikle arada yaklaşık bin 100 fark olduğu belirtildi. Haberde her ne kadar bu ölümlerin hepsinin koronavirüs kaynaklı olmayabileceğini açıklansa da, büyük bir kısmının salgına bağlı artış olması gerektiğine değinildi ve Türkiye şeffaf olmamakla suçlandı.

Sağlık Bakanı Koca: Vefat edenlerin il dışına sevk edilmemesi kararı alınmıştı

Euronews’te yer alan habere göre, 22 Nisan tarihinde bu suçlamalara yanıt veren Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, “Biz bugüne kadar şeffaf bir şekilde bütün bilgilendirmeleri DSÖ’ye verdik. Vermeye devam ediyoruz” açıklamasında bulundu. Vefat eden koronavirüs hastalarının il dışına sevkinin yasaklandığını hatırlatan Bakan Koca, İstanbul’daki artışın da bu karardan kaynaklandığını belirtti.

Son yıllarda ölüm oranında artış var

Tüm Türkiye’deki ölüm verilerinin incelenmesi gerektiğini söyleyen Bakan Koca, son beş yılda ölümlerde ortalama yüzde 2,89 artış yaşandığını açıkladı. Geçtiğimiz yıl 1 Ocak-20 Nisan tarihli verilerini paylaşan Koca, bu sene aynı dönemde ortalama 156 bin 684 beklenen ölüm olduğunu ancak gerçekleşen ölü sayısının 153 bin 766 olduğunu ifade etti. Bakan Koca böylelikle Türkiye genelinde ölümlerde artış olmadığına değindi.

Bakanın açıklaması şüpheleri gideriyor mu?

Sağlık Bakanı’nın paylaştığı 1 Ocak-20 Nisan tarihli veriler, New York Times’ın yaptığı 9 Mart-12 Nisan tarihli araştırmanın kapsamının dışına çıkıyor. Ayrıca ülke genelinde ölümlerin beklenenden az olması, İstanbul’daki artışa açıklık getirmiyor. Diğer yandan bakan, koronavirüse bağlı ölümlerin başka illere sevk edilmemesi kararını İller İdaresi’nin 26 Mart’ta, Hıfzıssıha’nın ise 30 Mart’ta aldığını açıklıyor. İstanbul Valisi de, 4 Nisan’da Twitter’da yaptığı bir paylaşımda, koronavirüs  dışındaki nedenlerle vefat edenlerin cenazelerinin başka illere sevk edilebileceği belirtiliyor.

Koronavirüs kaynaklı can kaybının öncesinde de artış gözlemleniyor

Ancak New York Times’ın haberinde kullandığı veriler, Türkiye’de ilk koronavirüs kaynaklı can kaybının duyurulduğu 17 Mart’tan bir hafta öncesine kadar uzanıyor. 26 Mart’taki karar dikkate alınsa bile, bu tarihten önce de İstanbul’daki ölümlerde artış gözlemlenebiliyor.

İstanbul’daki ölümler Mart’ın ilk haftasında yükselmeye başladı

ABD’deki Bentley Üniversitesi’nde araştırmacı Onur Altındağ’ın da yaptığı incelemede, İstanbul’daki ölümlerin martın ilk haftasında, yani resmi olarak açıklanan ilk vefattan önce yükselmeye başladığını gösteriyor. Ayrıca, koronavirüs haricindeki nedenlerle vefat edenlerin başka illere sevk edilmesinde bir engel bulunmuyor. Bu durumda 26 Mart tarihinden sonra İstanbul’da yaşanan artışın büyük oranda Covid-19’a bağlı ölümlerden kaynaklanacağı çıkarımını da yapmak mümkün oluyor.

Öte yandan diğer ülkelerde de koronavirüs verileri konusundaki şeffaflık sürekli tartışılıyor. İngiltere’de istatistik kurumu verileri, hükümetin açıkladığı sayılara göre yüzde 41 daha fazla koronavirüse bağlı ölümün gerçekleştiğini gösteriyor. Aynı konu, nüfusuna oranla en fazla ölümlerin görüldüğü ülkelerden Belçika’da da gündeme geldi.