NATO’nun geleceğinin masaya yatırılacağı zirve, yarın başlayacak. Zirveye Türkiye’nin NATO’yla ilişkisi ve yaşanan sorunlar damgasını vuracak.

İttifakın sorunlarının masaya yatırılacağı NATO Zirvesi, 3-4 Aralık’ta Londra’da gerçekleşecek. Zirveye ittifak üyeleri arasında derin çatlaklarla gidildiği görülüyor.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, NATO’nun “beyin ölümü” yaşadığını ilan ederek NATO’nun mevcut durumuna ve geleceğine dair tartışmaları yeniden başlatmış oldu. Diğer NATO üyelerinden gelen tepkilere karşın açıklamasının “uyandırma çağrısı” niteliğinde olduğunu söyleyen Macron, sözlerinden geri adım atmayarak, “pişman olmadığını” dile getirdi.

Macron neden bu açıklamayı yaptı?

NATO Zirvesi öncesinde NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ile görüşen Macron, NATO’nun “bütçe meselelerine fazla yoğunlaştığını” ve “değişen jeopolitik gelişmelerden” uzaklaştığını söyledi.

Açıklamalarında Rusya ve Türkiye’yle ilişkilerin de “çözülmemiş” sorunlar olduğunu ifade eden Macron, “Düşmanımız kim? Bu sorunlar çözülmediği sürece masrafların ve yükün paylaşılmasını tartışmayalım” diyerek, ittifakın “stratejik hedeflere” yoğunlaşmasını istedi.

“Ortak düşman” kim?

Macron’un NATO’nun düşmanının kim olduğuna dair sorusu, ittifakın sorunlarının merkezinde yatıyor. “Düşmanımız kimi zamanlar söylendiği gibi Rusya mı? Çin mi? Atlantik ittifakının amacı bunları düşman olarak tanımlamak mı? Ben böyle düşünmüyorum” diyen Macron, ittifakın ortak düşmanının “bütün ülkeleri vuran terör gibi göründüğünü” ancak bu konuda da ittifak üyelerinin yeterli adımları atmadığını söyledi.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Macron’a verdiği yanıtında “Müttefikler arasında farklılıklar olduğu sır değil, ancak NATO’nun gücü daha önce de bu türden farklılıklar yaşamış ve her seferinde bunları aşmış olması” dedi. Buna karşın ittifak üyeleri henüz kimlerin “terörist” olduğunda da anlaşabilmiş değil.

Erdoğan-Trump görüşmesinin ardından: ABD kimleri ‘terör örgütü’ olarak kabul ediyor?

Çelişen NATO stratejileri

NATO’nun işlevine ve geleceğine dair tartışmalar, adaylık sürecinden beri ABD Başkanı Donald Trump tarafından da gündeme getiriyor. Trump, NATO’nun modasının geçtiğini ve ABD’nin kendi çıkarlarına yoğunlaşması gerektiğini söylüyordu. Ancak süreçte görüldü ki ABD’nin “kendi çıkarlarının” ne olduğu konusu da belirsizlik.

NATO kendisine “rakip” olarak Rusya ve Çin’i görürken, bunlardan hangisinin daha birincil olarak ittifaka tehdit yarattığı tartışma konusu. Rusya’nın izole edilmesini savunanlar Çin’le yakınlaşmadan yanayken, Çin’in gelişen askeri gücünü ve ticaretteki avantajlı konumunu daha büyük sorun olarak görenler, Rusya’yı ittifakın yanına çekmeyi öneriyor. Buna “İran’ı kuşatma” stratejisi için Rusya ve Çin’i İran’ın yanından ayırma çabaları da eklendiğinde, ittifakın izlemeyi planladığı üç strateji birbirini neredeyse imkansız hale getiriyor.

Macron neden “Türkiye” dedi?

Macron, açıklamalarında NATO’nun sorunları arasında Türkiye’yi de saydı. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Macron’a verdiği cevap  Türkiye’nin de “hedefte” olduğunun arkında olduğunu gösteriyor.

Macron’un Türkiye’nin adını geçirmesinin birden fazla nedeni bulunuyor. Bunlar Türkiye’nin Suriye politikasında NATO ile ortak hareket etmemesi, Rusya’dan alınan S-400’lerin yarattığı teknik sorunlar ve Rusya’yla silah ticaretinin diplomatik sonuçları, Türkiye’nin İran’la ve Çin’le ilişkilerinde zaman zaman NATO’dan bağımsız politika yürütmesi ve Türkiye’nin Kıbrıs’ta attığı tek taraflı adımlar olarak sıralanabilir.

Türkiye’nin Libya Ulusal Mutabakat hükümetiyle vardığı anlaşma da NATO Zirvesi’nde gündeme gelecek. Mutabakata karşı olan Yunanistan, Türkiye’ye karşı Yunanistan’dan destek isteyecek. Savuma Bakanı Hulusi Akar, zirve öncesinde yaptığı açıklamada NATO’nun “Türkiye’yi yalnız bıraktığını” söyleyerek, ittifakın Türkiye’ye karşı tavrına teki gösterdi. Avrupa Birliği’nin Doğu Akdeniz meselelerinde Yunanistan’ın yanında yer alması ve Rusya’dan alınan S-400’lerin bölgede kullanılabilmesi ihtimali, ittifak için işleri karmaşıklaştırıyor.

Hangi Libya yahu!

Zirve Türkiye’ye ne getirebilir?

Türkiye’nin tek taraflı olarak S-400’lerden vazgeçmesi, Doğu Akdeniz’de geri adım atması ya da Suriye konusunda taviz vermesi ittifakın bu konularda Türkiye üzerinde istediği baskıyı yaratamaması sebebiyle mümkün değil. Varılabilecek anlaşmaların da kapsamı sınırlı olacak gibi görünüyor. Örneğin, ABD’nin YPG konusundaki politikasını değiştirmesi, Fransa başta olmak üzere diğer NATO üyelerinin örgüte destek vermesini engellemeye yetmez. Doğu Akdeniz sorunu da Türkiye’nin İsrail ve Mısır’la sorunları yüzünden NATO Zirvesi bağlamında çözülebilir değil.

Türkiye’nin NATO’yla sorunlarının zamanlaması, ittifakın kendi içerisindeki daha derin çatlaklarla örtüşüyor, bu sebeple zirvede Türkiye’ye yoğunlaşılması da ittifakın sorunlarını çözmek için yeterli değil.

NATO’nun sorunu “ortak düşman” eksikliği mi?

Macron’un “ortak düşman” arayışı, esasında NATO’nun “ortak çıkar” bulamayışından kaynaklanıyor. Örgütün diplomatik ve askeri araçlarının gelişkinliğine karşın, NATO ittifakı kendi üyelerinin ayaklarına basmadan yürüyemez hale geldi.

Zirvede örgütün ortak çıkar eksikliği belirginleşirse, ittifak üyelerinin kendi dış politikalarını geliştirmeye yoğunlaşmaları kaçınılmaz. Trump yönetiminin taleplerine karşın NATO üyelerinin ittifak için yaptığı harcamaları istenen düzeyde artırmaması, NATO üyelerinin ittifaktan beklentilerindeki düşüklüğü ortaya koyuyor.